دستگاه گوارش انسان، سیستمی پیچیده و حیاتی برای حفظ سلامت بدن است که از دهان آغاز شده و تا مقعد ادامه دارد. این مسیر طولانی، متشکل از بخش‌های مختلفی مانند دهان، حلق، مری، معده، روده باریک، روده بزرگ و راست‌روده است. در هر یک از این بخش‌ها، امکان بروز تومورهای بدخیم یا سرطان وجود دارد.
در این مقاله، به بررسی انواع شایع سرطان‌های گوارشی، میزان شیوع، عوامل خطر، و علائم بالینی مرتبط با هر بخش از دستگاه گوارش می‌پردازیم.
۱. سرطان دهان و حلق (Oral and Pharyngeal Cancer)
محل ایجاد:
این نوع سرطان‌ها می‌توانند در زبان، لثه، لب‌ها، کف دهان، سقف دهان، گونه‌ها و حلق ایجاد شوند.
شیوع:
سرطان‌های دهانی در مردان بیشتر از زنان رخ می‌دهند و ارتباط مستقیم با مصرف تنباکو، الکل و عفونت ویروسی HPV دارند.
علائم شایع:
• زخم دهانی مقاوم به بهبود
• درد یا سوزش دهان یا گلو
• دشواری در بلع یا صحبت کردن
• وجود توده یا ضخامت در بافت دهان یا گردن
• تغییر در صدا یا خشونت صدا
. سرطان مری (Esophageal Cancer)
محل ایجاد:
مری، لوله‌ای عضلانی است که غذا را از گلو به معده منتقل می‌کند. این سرطان معمولاً در بخش میانی یا انتهایی مری بروز می‌کند.
عوامل خطر:
• ریفلاکس معده مزمن (GERD)
• چاقی
• مصرف سیگار و الکل
• آکلوزی مری (Barrett’s Esophagus)
علائم شایع:
• دیسفاژی (دشواری در بلع)
• کاهش وزن بدون علت
• درد قفسه سینه یا پشت
• برگشت غذا یا سوزش سر دل
• سرفه یا گرفتگی صدا
. سرطان معده (Gastric Cancer)
محل ایجاد:
عمدتاً در لایه‌های داخلی دیواره معده. شایع‌ترین نوع آن آدنوکارسینوم معده است.
عوامل خطر:
• عفونت باکتریایی هلیکوباکتر پیلوری (H. pylori)
• رژیم غذایی پرنمک و فرآوری‌شده
• سابقه خانوادگی سرطان معده
علائم شایع:
• احساس پری یا سیری زودرس
• نفخ، تهوع، یا استفراغ
• کاهش وزن
• خونریزی گوارشی (مدفوع سیاه یا استفراغ خونی)
• درد یا ناراحتی در قسمت فوقانی شکم
سرطان روده باریک (Small Intestine Cancer)
محل ایجاد:
روده باریک شامل دوازدهه (دئودنوم)، تهی‌روده (ژژنوم) و ایلئوم است. سرطان‌های این بخش نادرترند، اما در برخی سندروم‌های ژنتیکی مانند سندروم لینچ دیده می‌شوند.
انواع شایع:
• آدنوکارسینوم
• لنفوم
• تومورهای کارسینوئید
• تومورهای استرومایی گوارشی (GIST)
علائم شایع:
• درد شکم
• تهوع یا استفراغ
• کاهش وزن
• انسداد روده
• خون در مدفوع
سرطان روده بزرگ و راست‌روده (Colorectal Cancer)
محل ایجاد:
در کولون (روده بزرگ) و رکتوم (راست‌روده)، که نقش اصلی در جذب آب و دفع ضایعات را دارند.
شیوع:
از شایع‌ترین انواع سرطان در جهان است، به‌ویژه در افراد بالای ۵۰ سال.
عوامل خطر:
• سابقه خانوادگی سرطان کولورکتال
• پولیپ‌های آدنوماتوز
• رژیم غذایی پرچرب و کم‌فیبر
• کم‌تحرکی
• بیماری‌های التهابی روده (مانند کولیت اولسراتیو یا کرون)
علائم شایع:
یبوست یا اسهال طولانی
• خون در مدفوع
• کاهش وزن بدون دلیل
• ضعف یا کم‌خونی فقر آهن
. سرطان مقعد (Anal Cancer)
محل ایجاد:
در ناحیه مقعد که محل خروج مدفوع از بدن است. این نوع سرطان نادرتر است اما در حال افزایش شیوع می‌باشد.
عوامل خطر:
• عفونت HPV (ویروس پاپیلومای انسانی)
• سیستم ایمنی ضعیف (مثلاً در HIV)
• سابقه زگیل تناسلی
علائم شایع:
• خونریزی مقعدی
• درد یا فشار در ناحیه مقعد
• وجود توده یا زخم
• خارش یا ترشح غیرطبیعی
جمع‌بندی و توصیه‌های پایانی
سرطان‌های گوارشی اگر در مراحل اولیه شناسایی شوند، قابل درمان یا کنترل هستند. غربالگری منظم (به‌ویژه کولونوسکوپی در سنین بالای ۵۰ سال)، توجه به علائم هشداردهنده، و اصلاح سبک زندگی نقش مهمی در پیشگیری و تشخیص زودهنگام دارند.
در صورت مشاهده علائم غیرعادی گوارشی که بیش از چند هفته ادامه دارند، مراجعه به پزشک متخصص گوارش یا انکولوژی توصیه می‌شود
نظرات کاربران