پرتودرمانی که به نام رادیوتراپی نیز شناخته می‌شود، نوعی درمان است که اغلب برای بیماران مبتلا به سرطان استفاده می‌شود. در این روش پرتوهای پرانرژی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی، تابیده می‌شوند. با دوزهای بالای پرتودرمانی، سلول‌های سرطانی می‌میرند یا DNA آنها آسیب می‌بیند و رشد آنها کند می‌شود. هدف از رادیوتراپی مبارزه با سلول‌های سرطانی و در عین حال آسیب کمتری به سلول‌های سالم است. مهم است که بیمار نکاتی را جهت آمادگی برای رادیوتراپی رعایت کند .
رعایت برخی نکات قبل از رادیوتراپی کمک می‌کند تا تأثیر آن بر سلول‌های سالم کمتر باشد و عوارض کمتری ایجاد شود. در این بخش در مورد تمامی نکات و آمادگی‌های لازم قبل از پرتودرمانی توضیح خواهیم داد. اگر نیاز به پرتودرمانی دارید و نمی‌دانید چگونه باید برای آن آماده شوید، این بخش را با دقت مطالعه فرمایید.
پرتودرمانی چیست؟
پرتودرمانی یکی از قدیمی‌ترین روش‌های درمان سرطان است. در حالی که درمان‌های دارویی، مانند شیمی‌درمانی، همیشه کل بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد، پرتودرمانی اثر موضعی دارد، یعنی فقط ناحیه‌ای که تحت تابش قرار گرفته است را مورد هدف قرار می‌دهد. به همین دلیل، هر گونه عارضه جانبی فقط در این ناحیه آسیب‌دیده رخ می‌دهد. زمانی که پزشک معالج سرطان، رادیوتراپی را برای بیمار در نظر بگیرد، باید برای انجام آن به متخصص رادیوتراپی مراجعه کرد.
ویزیت قبل از رادیوتراپی
ویزیت رادیوتراپی یک مرحله اجباری قبل از انجام چرخه درمان‌های رادیوتراپی است. برای این کار پزشک معالج بیمار را به انکولوژیست پرتودرمانی ارجاع می‌دهد. در واقع ویزیت رادیوتراپی برای تجویز مناسب‌ترین برنامه رادیوتراپی برای درمان بیماری است که باید به صورت فردی انجام شود. به همین دلیل، پزشک معالج بیمار را به متخصص رادیوتراپی ارجاع می‌دهد که با ارزیابی تمام مدارک موجود، مشخص می‌کند که آیا می‌توان او را تحت رادیوتراپی قرارداد و کدام درمان مناسب‌تر است.
ویزیت قبل رادیوتراپی چگونه انجام می‌شود؟
در اولین گفتگو با یک معاینه دقیق، یک متخصص در مورد بیماری شما، درمان قبلی و وضعیت جسمانی شما ایده خواهد گرفت. برای اینکه یک نمای کلی از وضعیت شخصی خود داشته باشید، کاملاً ضروری است که تمام مدارک پزشکی مهم (مانند نامه‌های پزشک، گزارش عمل، نتایج پاتولوژی وغیره) در طول این معاینه همراه خود داشته باشید. با این حال، ممکن است برای روشن‌شدن کامل تصویر بالینی خود، نیاز به انجام معاینات اضافی یا مشورت با سایر متخصصان از سایر رشته‌ها باشد.
دکتری که شما را معاینه می‌کند تصمیم می‌گیرد که آیا پرتودرمانی برای شما برای شما مفید است یا خیر. سپس مفهوم درمان را به‌تفصیل برای شما توضیح می‌دهد و شما را در مورد هدف درمان، دوره درمان، عوارض جانبی احتمالی و اقدامات مناسب در طول پرتودرمانی آگاه می‌کند. در صورت وجود، در مورد روش‌های درمانی جایگزین نیز مطلع خواهید شد. تحت شرایط خاصی، ممکن است از نظر پزشکی برای بهبود بیشتر شانس بهبودی، استفاده از شیمی درمانی همزمان («رادیوشیمی درمانی ترکیبی») در کنار پرتودرمانی ضروری باشد.
در طول این مکالمه شما این فرصت را خواهید داشت که سؤالاتی بپرسید و اطلاعاتی در مورد تمام شرایط پیرامون بیماری خود که مربوط به شماست دریافت کنید.
برنامه‌ریزی برای رادیوتراپی
پس از مراحل فوق، پزشک شما در صورت موافقت با پرتودرمانی، قرار ملاقاتی برای برنامه ریزی بیشتر پرتودرمانی می‌گذارد. علاوه بر این قرار برای برنامه‌ریزی بیشتر، تاریخ شروع پرتودرمانی را نیز دریافت خواهید کرد. اگر نیاز به بررسی بیشتر باشد، وقتی طراحی درمان آماده شد، منشی با شما تماس می‌گیرد و برنامه پرتودرمانی را به شما اطلاع خواهد داد. به طور معمول، 1-2 هفته پس از آزمایش برای برنامه‌ریزی درمان با شما تماس گرفته می‌شود.
اقدامات قبل از رادیوتراپی
نکات عملی که باید قبل از شروع رادیوتراپی در نظر بگیرید بسیار مهم هستند. بسته به شرایط شما پزشک دستورالعمل‌های خاصی را به شما خواهد داد. اغلب این دستورالعمل‌ها بسیار ساده هستند و نیاز نیست نگران مسئله خاصی باشید.
نکاتی که زنان باید در نظر بگیرند:
اگر زنی در سنین باروری هستید، مراقب باشید که در طول درمان باردار نشوید. زیرا رادیوتراپی در دوران بارداری می‌تواند به جنین در حال رشد آسیب برساند. پزشکان شما می‌توانند اطلاعات بیشتری در این مورد به شما بدهند.
اگر فکر می‌کنید در هر زمانی در طول درمان باردار هستید، فوراً به پزشک خود اطلاع دهید و آزمایش بارداری بدهید.
نکاتی که باید مردان در نظر بگیرند:
اگر مردی هستید که تحت درمان رادیوتراپی هستید، پزشکان ممکن است به شما توصیه کنند که در طول درمان و تا چند ماه پس از اتمام درمان، پدر نشوید. برای دریافت اطلاعات در این مورد می‌توانید با پزشک خود مشورت کنید.
مراقبت پوستی قبل از رادیوتراپی:
بلافاصله قبل از جلسه نباید از کرم‌ها، لوسیون ها و پمادها استفاده کنید، پوست باید تمیز و خشک باشد تا باعث تغییر در توزیع مجدد اشعه در بافت‌ها و افزایش موضعی دوز تابش نشود.
اگر تومور در ناحیه فک و صورت باشد، قبل از شروع دوره رادیوتراپی لازم است که حفره دهان را تمیز کنید (درمان پوسیدگی یا برداشتن دندان‌های پوسیده). در صورت استفاده از پروتزها باید در جلسه پرتودرمانی خارج شوند.
شرایط عاطفی قبل از رادیوتراپی
بیماران سرطانی به دلیل این بیماری استرس عاطفی قابل توجهی را تجربه می کنند. افکار در مورد سرطان می‌تواند باعث ترس، مالیخولیا، تنهایی، بی‌علاقگی، تحریک و حتی پرخاشگری شود. در حالت‌های شدید افسردگی یا بی‌قراری عاطفی، بهتر است با یک روان‌شناس صحبت کنید.
در بیشتر موارد، پزشکان توصیه می کنند که بیماران زمان بیشتری را با عزیزان خود بگذرانند، توجه خود را به فعالیت‌های موردعلاقه و جالب خود معطوف کنند مثل مطالعه، سینما، پیاده روی در هوای تازه و…
مدتی پس از شروع درمان، بسیاری از بیماران شروع به احساس خستگی می کنند. دلیل آن هم تأثیر رادیوتراپی بربدن و هم استرس و تجربیات عاطفی مرتبط با مبارزه با یک بیماری جدی است. در این دوره، بسیار مهم است که بیش از حد کار نکنید، 8 ساعت خواب شبانه و 3 ساعت استراحت بعد از هر جلسه پرتودرمانی را برنامه ریزی کنید.
به طور کلی هر زمان که نیاز باشد باید به بدن استراحت داد. برای اینکه الگوی خواب شما در شب بهم نریزد، خوابیدن بیش از یک ساعت در طول روز توصیه نمی‌شود. برای صرفه‌جویی هرچه بیشتر انرژی برای بهبودی، نباید کمک عزیزان خود را در کارهای روزمره رد کنید.
عادات بد خود را کنار بگذارید
نیکوتین و الکل بر بدن انسان اثر منفی می‌گذارند و مسمومیت را افزایش می‌دهند و عوارض رادیوتراپی را تشدید می کنند. ترک سیگار برای هر کسی مفید خواهد بود، به خصوص کسانی که با سرطان مبارزه می کنند و تحت درمان ضد تومور هستند. نیکوتین اثربخشی درمان را کاهش می‌دهد و خطر عود را افزایش می‌دهد. سوءمصرف الکل با درمان سرطان ناسازگار است.
تغذیه و رژیم قبل از رادیوتراپی
اثربخشی درمان، کاهش خطر عوارض و بهبود وضعیت عاطفی تا حد زیادی به تغذیه متعادل و مناسب بستگی دارد. در هر مورد خاص، لازم است رژیم غذایی را با پزشک خود در میان بگذارید، به خصوص اگر بیماری‌های دیگری دارید که محدودیت‌هایی را در رژیم غذایی شما ایجاد می‌کند. در طول فرایند درمان، سعی کنید قوانین زیررا رعایت کنید:
- مصرف 2.5-3 لیتر مایعات در روز (آب خنک، آب میوه با پالپ، چای گیاهی)
- از غذاهای کنسرو شده، تند، چرب، دودی، شور، فست فود و نوشابه‌های گازدار شیرین خودداری کنید.
- غذاهای ولرم (غذاهای داغ یا سرد) را ترجیح دهید.
- سبزیجات و میوه‌های بیشتری بخورید.
- غذا بخورید، حتی اگر اشتها ندارید، زیرا بدن برای مبارزه با بیماری به قدرت نیاز دارد.
- پرخوری نکنید و سعی کنید دچار استرس نشوید.
آیا رادیوتراپی با سایر داروها تداخل دارد؟
اکثر داروها بدون هیچ مشکلی با اشعه رادیوتراپی سازگار هستند؛ بنابراین باید داروهای خود را (به عنوان مثال برای فشار خون بالا یا بیماری قلبی) بدون تغییر مصرف کنید. همچنین در مشاوره اولیه در این مورد با شما صحبت خواهد شد؛ بنابراین برنامه دارویی خود را در طول ویزیت اولیه به رادیوتراپیست نشان دهید.
لطفاً در مورد درمان‌هایی که همزمان انجام می‌شود (مانند فیزیوتراپی یا درناژ لنفاوی) و همچنین در مورد داروهای جدیدی که برای شما تجویز می‌شود نیز اطلاع دهید.
فعالیت‌های حین درمان
اگر توانایی شما در واکنش با پرتودرمانی مختل می‌شود، به شما توصیه می‌کنیم که با خود یک همراه بیاورید و بعد از جلسه رانندگی نکنید یا کارهایی را که نیاز به تمرکز شما دارند انجام ندهید. ابتدا کمی استراحت کنید و فقط کاری را انجام دهید که از آن لذت می‌برید و استرس زیادی به شما وارد نمی‌کند. به طور واقع‌بینانه ارزیابی کنید که کدام فعالیت برای شما خوب است و کدام یک را باید به طور موقت پشت سر بگذارید.
کلام آخر
انجام رادیوتراپی سخت نیست و شما با رعایت نکات ساده می‌توانید قبل از رادیوتراپی به خوبی آماده شوید و نگرانی نداشته باشید. مورد آخری که باید به آن توجه کنید این است که برنامه‌ریزی درمان تأثیر مستقیمی بر شانس بهبودی دارد. به همین علت انتخاب یک متخصص حرفه‌ای و کلینیکی که تجهیزات کامل داشته باشد بسیار مهم است. اگر قصد پرتودرمانی دارید پیشنهاد ما به شما مراجعه به دکتر سید حسین یحیی زاده، متخصص رادیوتراپی / کلینیکال انکولوژی است تا با بروزترین تجهیزات درمانی این حوزه و تجربه سال‌ها فعالیت شما را در این مسیر همراهی کند. جهت دریافت نوبت می‌توانید به بخش ارتباط با ما مراجعه کرده و روند درمانی خود را در بهترین شرایط پیش ببرید.
نظرات کاربران