پرتودرمانی از پرتوهای قوی انرژی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی مغز استفاده می‌کند. همچنین به کنترل رشد برخی از انواع تومورهای مغزی کمک می‌کند. گاها همراه با جراحی یا شیمی درمانی برای درمان تومورهای مغزی استفاده می‌شود. در ادامه مقاله، به رادیوتراپی تومور مغزی مزایا، معایب و… آن خواهیم پرداخت، تا انتها همراه ما باشید.
رادیوتراپی تومور مغزی چیست؟
رادیوتراپی تومور مغزی یک روش درمانی است که با استفاده از پرتوهای با انرژی بالا، تومورهای مغزی را هدف قرار می‌دهد. در این روش، پرتوهایی که از منابع خارجی یا دستگاه‌های خاص تولید میشوند، به منطقه تومور هدایت میشوند تا سلول‌های سرطانی را از بین ببرند یا رشد آن‌ها را کنترل کنند. رادیوتراپی تومور مغزی معمولاً به عنوان بخشی از درمان کامل استفاده می‌شود و میتواند بهبودی در علائم و شرایط بیماران با تومور مغزی ایجاد کند.
چه زمانی می‌توان از پرتودرمانی برای درمان تومور مغزی استفاده کرد؟
پرتودرمانی ممکن است در برخی شرایط برای درمان تومور مغزی استفاده شود که عبارت‌اند از:
- پس از جراحی (گاهی اوقات با شیمی درمانی) تلاش برای کشتن سلول‌های تومور باقی مانده در مغز
- به عنوان درمان اصلی (اولیه) در صورتی که عمل جراحی قابل انجام نباشد
- برای کمک به تسکین علائم ناشی از تومور
انواع رادیوتراپی تومور مغزی
۲ نوع اصلی درمان وجود دارد که ممکن است بیمار هر دو نوع را دریافت کند. عبارتند از:
- پرتودرمانی خارجی (EBRT): برای این نوع، یک دستگاه خارج از بدن، پرتوهای انرژی را به تومور می‌تاباند. این درمان معمولاً پنج روز در هفته و طی چند هفته انجام می‌شود.
- پرتودرمانی داخلی (براکی تراپی): این درمان رادیوتراپی داخلی نیز نامیده می‌شود. دانه‌های کوچک تشعشع در داخل یا نزدیک تومور قرار می‌گیرندو کاربرد کمتری در درمان تومورهای مغزی دارد.
انواع پرتودرمانی خارجی (EBRT)
انواع مختلفی از رادیوتراپی خارجی وجود دارد که هدف آن‌ها، هدف قرار دادن تومور و محدود کردن آسیب به سلول‌های مغزی سالم مجاور است. برای محدود کردن آسیب، پزشک ممکن است از انواع خاصی از EBRT استفاده کند که عبارت‌اند از:
- درمان رادیوتراپی سه بعدی(3D-CRT): برای این درمان، یک کامپیوتر از اسکن‌های تصویربرداری استفاده می‌کند تا پرتوهای تشعشع را با شکل تومور از زوایای مختلف مطابقت دهد. این تصاویر ممکن است سی تی اسکن یا‌ام آر آی باشند.
- پرتودرمانی با شدت تعدیل یافته(IMRT): این درمان به پزشک، اجازه می‌دهد تا شدت یا قدرت پرتوهای تابشی که به قسمت‌های مختلف تومور تابانده میشوند را کنترل کندواز آسیب کمتری به بافتهای سالم مجاور برسد.
- درمان پروتون تراپی: این درمان شبیه IMRT است، اما از پرتوهای انرژی ذرات باردار به نام پروتون به جای اشعه ایکس استفاده می‌کند. پروتون‌ها پس از برخورد با هدف سریعتر از اشعه ایکس متوقف میشوند. این ممکن است منجر به آسیب کمتری به بافت‌هایی شود که پرتوها برای رسیدن به تومور از آن عبور می‌کنند.
- رادیوسرجری استریوتاکتیک (SRS): این روش برای تومورهای کوچک قابل استفاده است. اگرچه به آن جراحی می‌گویند، اما هیچ برشی وجود ندارد. دوز پرانرژی پرتو از زوایای زیادی به تومور فرستاده می‌شود. ممکن است به صورت تک دوز تجویز شود. یا ممکن است به صورت چند دوز در طی چند روز تجویز شود. ۲ نوع اصلی SRS وجود دارد:
- تابش گاما نایف: این کار از پرتوهای تابشی به نام اشعه گاما استفاده می‌کند. پرتوها از یک ماشین فرستاده میشوند و از صدها زاویه به طور همزمان روی تومور متمرکز میشوند. درمان معمولا در ۱ جلسه انجام می‌شود.
- تابش مبتنی بر شتاب دهنده خطی: این دستگاه به جای ارسال پرتوهای متعدد به طور همزمان، در اطراف سر حرکت می‌کند تا تشعشعات را از زوایای مختلف به تومور بفرستد. درمان معمولا در ۱ تا ۵ جلسه انجام می‌شود.
آزمایش‌های تصویربرداری برای بررسی اینکه آیا سرطان به سایر قسمت‌های مغز یا نخاع شما سرایت کرده است یا خیر انجام می‌شود. اگر سرطان گسترش یافته باشد، ممکن است تابش به کل مغز و نخاع خود داشته باشید.
براکی تراپی
برای این درمان، اشعه بسیار نزدیک یا داخل تومور قرار می‌گیرد. این کار در حین جراحی انجام می‌شود. تشعشعی که ایمپلنت‌ها از خود ساطع می‌کنند مسافت بسیار کوتاهی را طی می‌کند. این به محدود کردن اثر روی بافت سالم مجاور کمک می‌کند.
عوارض جانبی
به طور کلی عوارض ناشی از پرتودرمانی به دو دسته تقسیم میشوند. عوارض جانبی کوتاه مدت، که در عرض شش هفته پس از شروع درمان رخ می‌دهد. عوارض جانبی تاخیری، که نادرتر از عوارض کوتاه مدت هستند و می‌توانند ماه‌ها یا حتی سال‌ها بعد شروع شوند. عوارض جانبی کوتاه مدت تشعشعات تومور مغزی عبارتند از:
- خستگی
- از دست دادن اشتها
- ریزش مو
- سردرد
- حالت تهوع
عوارض جانبی طولانی مدت عبارتند از:
مشترک:
- حافظه خفیف یا سردرگمی
- آب مروارید چشم
عوارض غیر معمول و نادر:
- مشکل شنوایی
- از دست دادن عملکرد خاص ناحیه تحت درمان مانند بینایی، زبان، حرکتی یا حسی
- تومورهای جدید در پوست سر، جمجمه یا مغز
- مشکلات عروقی، از جمله سکته مغزی
خطر این عوارض جانبی به سن بیمار، دوز تابش استفاده شده و اندازه ناحیه تحت درمان و محل و تکنیک درمان بستگی دارد. برخی از تومورها را می‌توان با پرتوهای کانونی درمان کرد، که ناحیه کوچکتری را نسبت به تابش کل مغز هدف قرار می‌دهد. مناطق درمان بزرگتر معمولاً با خطر بیشتر اثرات طولانی مدت همراه است.
نکروز پرتویی
گاهی اوقات سلول هاو بافت مرده مغز در محل تابش تشکیل می‌شود که به آن نکروز تابشی می‌گویند. توده بافت مرده مغز هم از سلول‌های سرطانی و هم از سلول‌های سالم میتواند ایجاد شود. نکروز پرتویی ممکن است از ماه‌ها تا سال‌ها طول بکشد تا ایجاد شود. در صورتی که نکروز پرتویی باعث ایجاد مشکلاتی مانند سردرد و تشنج شود، ممکن است نیاز به جراحی داشته باشد.
تشخیص تفاوت بین نکروز پرتویی و سرطانی که عود کرده است همیشه آسان نیست. اسکن مغز میتواند تفاوت را تشخیص دهد. اما بیوپسی تنها راه برای تشخیص قطعی است.
این روزها نکروز پرتویی کمتر دیده می‌شود. به این دلیل است که اکنون از آزمایش‌های تصویربرداری دقیق و روش‌های جدیدتر برای هدف‌گیری دقیق تشعشع به تومور استفاده می‌شودو این عارضه در گذشته بیشتر دیده میشد.
کلام پایانی
در این مقاله، به عوارض و مزایای پرتو درمانی برای تومورهای مغزی پرداختیم و انواع روش‌های پرتودرمانی را مورد بررسی قرار دادیم. مغز یکی از حیاتی‌ترین عضو‌های بدن به حساب می‌آید که وجود هر گونه تومور در آن بسیار خطرناک است و باید در اسرع وقت درمان شود.با پزشک رادیوانکولوژیست خود در مورد مزایا و عوارض درمان رادیوتراپی و تکنیک های جدید و کم عارضه صحبت کنیدو با کمک ایشان بهترین درمان را انتخاب کنید.
نظرات کاربران