امروزه بیماران مبتلا به تومورهای مغزی با شکایات و علائم منحصر به فرد خود به پزشکان متخصص مغز و اعصاب مراجعه می‌کنند. کاری که این پزشکان انجام می‌دهند؛ تشخیص تومور مغزی به سرعت و به راحتی با یک شرح حال خوب، معاینه عصبی و روش‌های تصویربرداری مربوطه (CT اسکن و MRI ) انجام می‌شود. در این مقاله به بررسی کامل تومورهای مغزی، انواع، تشخیص و درمان آن پرداخته‌ایم. با ما همراه باشید.
تومور مغزی چیست؟
تومور مغزی یک نوع توده یا سلول‌های غیرطبیعی است که در مغز شکل می‌گیرد. این توده‌ها ممکن است از سلول‌های مغزی خود مشتق شوند (تومورهای مغزی اولیه) یا از توده‌های سرطانی که از مناطق دیگر بدن به مغز منتقل شده‌اند (تومورهای مغزی ثانویه) تشکیل شوند.
تومورهای مغزی می‌توانند سرطانی یا غیرسرطانی باشند. تومورهای سرطانی معمولاً به سرعت رشد می‌کنند، به بافت‌های اطراف مغز گسترش می یابند و ممکن است به دلیل فشار بر روی مناطق مغزی حساس، علائم و عوارض جدی ایجاد کنند. به عنوان مثال، فشار روی قسمت‌های مغزی ممکن است منجر به سردرد شدید، تشنج، تغییرات در شخصیت، مشکلات حافظه و عملکرد شناختی، ضعف عضلانی و تغییرات در حرکت شود.
درمان تومورهای مغزی بستگی به ماهیت و موقعیت آنها، اندازه، نوع و سلول‌هایی که از آنها تشکیل شده‌اند دارد. ترکیبی از روش‌های مختلف ممکن است شامل جراحی برای برداشتن توده، پرتو درمانی و درمان دارویی باشد. تیم پزشکی، شما را بر اساس وضعیت و نیازهای خاصتان راهنمایی خواهند کرد.
تومور مغزی چگونه ایجاد می‌شود؟
مانند تمام اندام‌های بدن، تومورها از سلول‌های مغز تشکیل می‌شوند. به طور معمول، سلول‌ها رشد می‌کنند و زمانی که پیر می‌شوند یا از بین می‌روند، سلول‌های جدید به جای آن ساخته می‌شوند.
در موارد غیرطبیعی، زمانی که این فرآیند تولید و تخریب به طور متفاوت شروع به کار می‌کند، سلول‌هایی که مورد نیاز نیستند تولید می‌شوند یا سلول‌هایی که تولید می‌شوند به موقع از بین نمی‌روند. تجمع غیرضروری سلول‌ها شروع به خوشه بندی می‌کند و در نتیجه توده یا تومور ایجاد می‌شود. از آنجایی که نمی‌توان هر توموری را سرطان نامید، آن‌هایی که از مغز منشا می‌گیرند تومورهای مغزی نامیده می‌شوند.
چند نوع تومور مغزی وجود دارد؟
تومورهای مغزی می‌توانند به چندین نوع تقسیم شوند، این تقسیم‌بندی معمولاً بر اساس نوع سلول‌هایی که تومور از آنها تشکیل شده است و ویژگی‌های دیگری که در توده مشاهده می‌شود صورت می‌گیرد. به طور کلی تومور مغزی شامل تومور اولیه و ثانویه می‌شود.
تومور مغزی اولیه
- تومور خوش خیم مغز (مننژیوم، شوانوما، کیست‌های اپیدرموئید و آدنوم هیپوفیز)
- تومور بدخیم مغز مانند (تومورهای گلیال، آناپلاستیک و گلیوبلاستوما مولتی فرم آستروسایتوما و الیگودندروگلیوما)
تومور مغزی ثانویه
این تومورها که متاستاز نامیده می‌شوند، سرطان‌هایی هستند که از سایر اندام‌های بدن به مغز سرایت می‌کنند.
تومورهای خوش خیم مغز
این تومورها تومورهایی از غشای مغز (مننژیوم) یا اعصاب مغز (شوانوما)، تومورهای مادرزادی باقیمانده (درموئید، کیست اپیدرموئید) هستند و معمولا نتایج درمان جراحی این تومورها خوب است.
تومورهای بدخیم مغزی
این‌ها تومورهای مغزی غیرطبیعی با رشد سریع هستند که به سرعت رشد می‌کنند و به سلول‌های مغزی سالم گسترش می‌یابند.نتایج درمان این تومورها بسته به محل تومور، وسعت آن و عوامل خطر آنها متفاوت است.
چه چیزی باعث تومور مغزی می‌شود؟ در چه کسانی بیشتر دیده می‌شود؟
اگرچه به طور کلی ناشناخته است که چه چیزی باعث تومورهای مغزی می‌شود، اما به خوبی شناخته شده است که درصد بسیار کمی از تومورهای مغزی (فون هیپل لیندو VHL) ارثی هستند (به طور ژنتیکی). با این حال، برخی از عوامل خطر مستعد کننده در تشکیل تومورهای مغزی وجود دارد. عوامل خطر عبارتند از:
- جنسیت: تومورهای مغزی در مردان شایع‌تر است، اما مننژیوم در زنان شایع‌تر است.
- نژاد: دیده شده تومورهای مغزی در افراد سفیدپوست شایع‌تر است.
- سن: بروز تومورهای مغزی در افراد بالای 70 سال بیشتر است و در دوران کودکی، تومورهای مخچه در سنین زیر 10 سال بیشتر است.
- سابقه خانوادگی: احتمال ابتلا به تومور مغزی در افرادی که سابقه خانوادگی گلیوم مغزی دارند بیشتر است.
جدای از این‌ها، ضربه به سر، قرار گرفتن در معرض تشعشعات، برخی ویروس‌ها، برخی رنگ‌های شیمیایی و برخی هورمون‌ها به عنوان عوامل خطر برای تشکیل تومور مغزی شناخته می‌شوند.
شایع‌ترین علائم تومورهای مغزی
علائم و نشانه‌های تومورهای مغزی می‌توانند بستگی به محل و اندازه تومور، سرعت رشد آن و تأثیر آن بر روی بافت‌های مغزی داشته باشند. در زیر، به برخی از شایع‌ترین علائم و نشانه‌های موجود در افراد مبتلا به تومورهای مغزی اشاره می‌کنیم:
سردرد
سردرد شایع‌ترین علامت تومورهای مغزی است. این سردرد ممکن است شدید، مزمن و غیرقابل توصیف باشد. معمولاً در صبح زود شروع می‌شود و با حرکت بدن یا تنش روحی بیشتر می‌شود.
تغییرات شناختی و رفتاری
افراد ممکن است مشکلات حافظه، کاهش تمرکز، عدم توانایی در اتمام وظایف روزمره، تغییرات شخصیتی (مانند تحول در روحیه و رفتار)، افزایش تحرک و عصبانیت ناگهانی و یا کاهش توانایی‌های شناختی دیگر داشته باشند.
تشنج
تشنج‌ها ممکن است بخشی از علائم تومورهای مغزی باشند. تشنج‌ها ممکن است شامل تکرر بی اختیار حرکات بدن، کشیدگی عضلانی، افتادن بی‌هوشی موقت، تغییرات در سطح آگاهی و یا تغییرات در حس و حال باشد.
ضعف عضلانی
تومورهای مغزی ممکن است علائم ضعف عضلانی در بدن را ایجاد کنند. این ضعف می‌تواند شامل کاهش قدرت و کنترل عضلات، مشکلات در راه رفتن و تعادل، ضعف یک طرف بدن یا افتادگی صورت باشد.
مشکلات حسی
تومورهای مغزی می‌توانند منجر به مشکلات در حس شود. افراد ممکن است تغییرات در حس لامسه، درد، حس سرما یا گرما و یا تغییرات در حس بو و طعم تجربه کنند.
لطفاً توجه داشته باشید که علائمی که گفته شدند فقط نشانه‌های عمومی هستند و ممکن است برخی از افراد مبتلا به تومور مغز علائم دیگری نیز داشته باشند یا برخی از این علائم در دیگر بیماری‌ها نیز مشاهده شود. همچنین، هر فردی ممکن است تجربه‌های متفاوتی داشته باشد. بنابراین، در صورت داشتن هرگونه علامت یا نشانه‌ای که نگران کننده است، بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا تشخیص دقیق و درمان مناسب برای شما تعیین شود.
چگونه تومور مغزی تشخیص داده می‌شود؟
برای تشخیص تومور مغزی، از روش‌ها و آزمایش‌های مختلف استفاده می‌شود. در زیر به برخی از روش‌های معمول برای تشخیص تومورهای مغزی اشاره می‌کنیم:
ارزیابی سابقه پزشکی و بررسی فیزیکی
پزشک ابتدا سابقه پزشکی شما را دریافت کرده و علائم و نشانه‌های موجود را بررسی می‌کند. آزمایش فیزیکی نیز شامل بررسی علائم عصبی، تعادل، و عملکرد عضلات می‌شود.
تصویربرداری مغز
روش‌های تصویربرداری مغز مانند اسکن MRI و CT اسکن استفاده می‌شوند. این روش‌ها به پزشک اطلاعاتی دربارهٔ موقعیت، اندازه، شکل و ساختار تومور می‌دهند.
بیوپسی
در صورتی که تصویربرداری نشان دهنده وجود تومور باشد، بیوپسی ممکن است برای استخراج نمونه بافت از تومور انجام شود. این نمونه بافت به آزمایشگاه فرستاده شده و تحت میکروسکوپ بررسی می‌شود تا نوع و خصوصیات تومور تعیین شود. بیوپسی مغزی معمولاً در دو روش جراحی باز یا جراحی مینیمالی انجام شود.
آزمایش‌های بیوشیمیایی و ژنتیکی
آزمایش‌های خون و بیوشیمیایی می‌تواند به بررسی مارکرهای توموری مغزی کمک کند. همچنین، آزمایش‌های ژنتیکی ممکن است برای بررسی تغییرات ژنتیکی خاص در تومورهای مغزی استفاده شود.
لوکالیزاسیون تومور
اگر تومور تشخیص داده شود، لوکالیزاسیون (تعیین موقعیت دقیق) تومور با استفاده از تصویربرداری مغز و فنون دیگر مانند روش نقشه‌برداری مغزی ممکن است صورت گیرد.
تومور مغزی چگونه درمان می‌شود؟
درمان تومور مغزی بستگی به نوع، اندازه، موقعیت و مرحله بالینی تومور دارد، همچنین عوامل دیگری مانند سن و وضعیت عمومی بیمار نیز در نظر گرفته می‌شود. درمان تومور مغزی معمولاً شامل یک یا ترکیبی از روش‌های زیر است:
جراحی
در برخی موارد، جراحی برای برداشتن تومور مغزی استفاده می‌شود. هدف اصلی جراحی از بین بردن تومور است. اگر تومور قابلیت برداشت کامل را داشته باشد، این عمل می‌تواند تومور را کاملاً از بین ببرد. در برخی موارد، جراحی برای کاهش اندازه تومور، کنترل علائم و تسکین فشار در مغز استفاده می‌شود.
رادیوتراپی
در رادیوتراپی، پرتوهای با انرژی بالا برای نابودی سلول‌های توموری استفاده می‌شود. این روش معمولاً بعد از جراحی به عنوان درمان تکمیلی یا به تنهایی در مواردی که جراحی غیرممکن است، استفاده می‌شود.
شیمی درمانی
در شیمی درمانی، داروهایی که برای از بین بردن سلول‌های توموری هستند، به بیمار تجویز می‌شود. این داروها می‌توانند به صورت خوراکی یا به صورت تزریقی به بیمار داده شوند. شیمی درمانی معمولاً به عنوان درمان تکمیلی بعد از جراحی یا همراه با رادیوتراپی استفاده می‌شود.
درمان هدفمند (تارگت تراپی)
برای برخی از نوع‌های تومورهای مغزی، درمان هدفمند قابل استفاده است. در این روش، داروهایی استفاده می‌شود که به صورت خاص به سلول‌های توموری حمله می‌کنند و سلول‌های سالم را تحت تأثیر نمی‌گذارند. این روش جدیدتر است و نیازمند مطالعات بیشتر است. به طور کلی، برای درمان تومورهای مغزی ممکن است از ترکیبی از این روش‌ها استفاده شود.
میزان موفقیت در جراحی های تومور مغزی چقدر است؟
به طور کلی، در بیماران مبتلا به تومورهای مغزی خوش خیم که کل تومور آنها مطابق با تجربه تیم جراحی قابل برداشتن است، نتایج عالی است و نیازی به گزینه درمانی دیگری نیست. اما در تومورهای بدخیم مغزی، اگر نتوان کل تومور را با جراحی خارج کرد، رادیوتراپی و شیمی درمانی بعد از عمل انجام می‌شود. هدف از هر سه درمان در این گروه از تومورها درمان و افزایش طول عمر است.
نظرات کاربران