سرطان ریه که در جهان و کشور ما در حال گسترش است، پس از سرطان پروستات در مردان و سرطان سینه در زنان، دومین نوع سرطان شایع است. سرطان ریه که مهم‌ترین علت آن سیگار کشیدن است، می تواند خود را با علائمی مانند تنگی نفس، خس خس سینه، کاهش وزن ناگهانی یا دردهای مختلف نشان دهد. این سرطان به لطف توسعه پزشکی و فناوری می‌تواند با موفقیت درمان شود و امید به زندگی بیمار افزایش یابد.
سرطان ریه چیست؟
اساساً دو نوع مختلف سرطان ریه وجود دارد، سرطان ریه سلول کوچک و سرطان ریه سلول غیر کوچک. علائم بالینی بیماری، رفتار بیولوژیکی سلول‌های سرطانی و اصول درمان بیماری بسته به نوع سرطان ریه بسیار متفاوت است. ۸۰ تا ۸۵ درصد سرطان‌های ریه را سرطان سلول‌های غیرکوچک تشکیل می‌دهند. این سرطان‌ها می‌توانند به سه روش مختلف ایجاد شوند. آدنوکارسینوما، سرطان سلول سنگفرشی ریه و سرطان سلول بزرگ. شایع‌ترین سرطان ریه در کشور ما و همچنین در سراسر جهان، آدنوکارسینوم است و در زنان جوان بیشتر مشاهده می‌شود. سرطان سلول سنگفرشی 25 تا 30 درصد از سرطان‌های ریه را تشکیل می‌دهند.این تومورها که در مرکز ریه قرار دارند بیشتر به سیگار کشیدن مرتبط هستند.
علائم سرطان ریه چیست؟
علائم سرطان ریه ممکن است بسته به محل آن متفاوت باشد. توده‌ای که در قسمت بالایی ریه قرار دارد ممکن است با فشار دادن برخی از اعصاب باعث درد در بازو و شانه، گرفتگی صدا و افتادگی پلک شود. از آنجایی که این علائم در بسیاری از بیماری‌ها دیده می‌شود، بهتر است با پزشک مشورت شود. هر گونه عفونت دستگاه تنفسی فوقانی، عفونت ریه یا درد اسکلتی عضلانی نیز می‌تواند باعث این شکایات شوند. اگر طول مدت این علائم بیش از چند هفته باشد، باید با پزشک مشورت کنید. برخی از علائم سرطان ریه عبارتند از:
- تنگی نفس مداوم، خس خس سینه
- سرفه‌ای که از بین نمی‌رود و بدتر می‌شود
- خلط خونی
- از دست دادن اشتها و کاهش وزن
- درد قفسه سینه
- گرفتگی صدا
- مشکل در بلع
شایع‌ترین علائم سرطان ریه سرفه مداوم است. علاوه بر این علائمی مانند درد قفسه سینه، تنگی نفس، تب، گرفتگی صدا، تورم صورت و گردن، درد شانه و بازو، کمردرد، مشکل در بلع و خلط خونی نیز از علائم سرطان ریه هستند. سرفه همراه با خلط خونی در یک چهارم بیماران مبتلا به سرطان ریه دیده می‌شود. سردرد، درد استخوان، خستگی و ضعف از علائم شایع سرطان ریه هستند.
تقریباً در یک چهارم بیماران، سرطان بدون هیچ علامتی رخ می‌دهد. اکثر مردم زمانی که برای بیماری دیگری عکس ریه می‌گیرند متوجه می‌شوند که سرطان ریه دارند. بنابراین، معاینات روتین برای تشخیص سرطان ریه در مراحل اولیه حیاتی است. اگر سرطان ریه در مراحل اولیه تشخیص داده شود، شانس موفقیت در درمان آن بسیار بالاست. امروزه با پیشرفت در تکنیک‌های تصویربرداری مانند توموگرافی کامپیوتری با دوز کم، سرطان ریه اکنون در مراحل اولیه قابل تشخیص است.
علت سرطان ریه
اگرچه بزرگ‌ترین علت سرطان ریه سیگار است، سرطان ریه می‌تواند در افراد غیر سیگاری نیز رخ دهد. وقتی به همه موارد سرطان ریه نگاه می‌کنیم، 15 درصد افرادی هستند که هرگز سیگار نکشیده‌اند. قرار گرفتن در محیط سیگار نیز خطر ابتلا به سرطان ریه را افزایش می‌دهد. با دوری از سیگار، خطر ابتلا به سرطان ریه را می‌توان در عرض 10 سال 50 درصد کاهش داد.
محصولاتی مانند پیپ، سیگار برگ و قلیان مهم‌ترین عوامل خطری هستند که ثابت شده است که باعث سرطان ریه می‌شوند. به غیر از سیگار؛ انتقال ژنتیکی، آزبست، گاز رادون و آلودگی هوا نیز از علل سرطان ریه هستند. برخی از بیماری‌های ریوی مانند سل و سابقه رادیوتراپی در محل ریه‌ها ممکن است خطر ابتلا به سرطان ریه را افزایش دهند. مقادیر بالای آرسنیک در آب آشامیدنی نیز دلیل مهمی است.
مراحل سرطان ریه
سرطان ریه به 4 مرحله تقسیم می شود. اگر سرطان در ریه باشد به عنوان مرحله 1 تعریف می‌شود، اگر به نزدیک‌ترین غدد لنفاوی گسترش یافته باشد مرحله 2 است و اگر به فضای بین هر دو ریه و غشای ریه گسترش یافته باشد به عنوان مرحله 3 تعریف می‌شود. و اگر به اندام‌هایی مانند استخوان، کبد و غدد فوق کلیوی گسترش یافته باشد مرحله 4 تعریف می‌شود. برنامه‌های درمانی مراحل سرطان ریه نیز با یکدیگر متفاوت است. اگر سرطان ریه در مرحله 1 تشخیص داده شود، میزان موفقیت در درمان بیشتر است. سلول‌های تومور در بافت ریه با جراحی برداشته می‌شوند و درمان پیشگیرانه طبق تصمیم پزشک برنامه ریزی می‌شود. اگر بیماری در مرحله پیشرفته باشد؛ در درمان‌های شیمی‌درمانی و رادیوتراپی، پزشک تعیین می‌کند که از چه داروهایی استفاده شود و با توجه به نوع سلولی، چه مدت ادامه یابد.
تشخیص سرطان ریه چگونه است؟
برای تشخیص سرطان ریه، پزشک از بیمار ابتدا در مورد بیماری‌هایی که فرد دارد، مصرف دخانیات (سیگار، پیپ، سیگار و غیره)، موادی که از نظر محیطی یا شغلی در معرض آنها قرار گرفته است و اینکه آیا سایر اعضای خانواده به سرطان مبتلا هستند یا خیر، سوال می‌کند. در صورت مشکوک بودن به سرطان ریه، پزشک ممکن است آزمایش خلط را نیز درخواست کند (سیتولوژی خلط؛ بررسی مواد خارج شده از مخاط ریه با سرفه عمیق زیر میکروسکوپ). این معاینه یک آزمایش ساده و مفید برای تشخیص سرطان ریه است. ممکن است پزشک برای اطمینان از سرطان نیاز به بررسی بافت ریه داشته باشد. این معاینه برای تعیین نوع سرطان (سلول غیر کوچک یا سلول کوچک) و گسترش آن (متاستاز) یا مرحله سرطان است. سپس سی تی اسکن انجام می‌شود و نحوه رسیدن به توده مشخص می‌شود. مناسب‌ترین راه برای رسیدن به توده، بیوپسی با سوزن ظریف یا برونکوسکوپی است. سرطان ریه در نتیجه بررسی بیوپسی تشخیص داده می‌شود. اگر بیماری به سایر اندام‌ها سرایت کرده باشد، با نمونه برداری از آن اندام‌ها می‌توان تشخیص داد. پس از تشخیص، نوبت به مراحل سرطان ریه می‌رسد.
روش‌های تصویربرداری در سرطان ریه
روش‌های تصویربرداری در تشخیص و ارزیابی سرطان ریه می‌توانند به شکل زیر باشند:
رادیوگرافی ریه
پس از شرح حال دقیق و معاینه فیزیکی بیماران، رادیوگرافی دو طرفه ریه به عنوان اولین قدم برای تشخیص انجام می‌شود. در برخی موارد با این روش تصویربرداری می‌توان آسیب به ریه‌های ناشی از تومور را تشخیص داد. با این حال، از آنجایی که رادیوگرافی قفسه سینه همیشه پاسخ دقیقی نمی‌دهد، هر تغییر کوچکی که روی فیلم دیده می‌شود باید توسط سی تی اسکن ریه تشخیص داده شود.
سی تی اسکن
این تصویربرداری اطلاعاتی در مورد اندازه، شکل و محل تومور ارائه می‌دهد. و نشان دهنده بزرگ شدن غدد لنفاوی به دلیل گسترش سرطان ریه است. تشخیص سرطان ریه در مراحل اولیه همچنین نشان دهنده وضعیت کبد، غدد فوق کلیوی، مغز و سایر اندام‌های داخلی است که سرطان ریه می‌تواند در آنجا گسترش یابد.
پت اسکن (PET SCAN)
این روش با استفاده از یک ماده رادیواکتیو با دوز پایین متصل به یک مولکول قند جمع‌آوری شده در بافت‌های سرطانی انجام می‌شود. به جای تشخیص سرطان، برای تعیین اینکه آیا تومور در بیماران مبتلا به سرطان گسترش یافته است یا خیر و برای مرحله بندی و برنامه ریزی درمان سرطان ریه استفاده می‌شود.
اسکن استخوان
به لطف ماده رادیواکتیو که به صورت داخل وریدی به بیمار داده می‌شود، مشخص می‌شود که آیا سلول‌های سرطانی به استخوان‌ها گسترش یافته‌اند یا خیر. این روشی است که به طور معمول به خصوص در سرطان ریه سلول کوچک و در موارد مشکوک به متاستاز استخوان در سرطان ریه سلول غیر کوچک استفاده می‌شود.
بیوپسی برای تشخیص سرطان ریه
سرطان ریه ممکن است به صورت موضعی در ریه ها پیشرفت کند یا ممکن است به سایر قسمت های بدن از جمله غدد لنفاوی، استخوان و مغز گسترش یافته باشد (متاستاز). به همین دلیل برای تعیین سرطان ریه و نوع آن از ریه نمونه بافتی گرفته می‌شود. نمونه بافتی که با بیوپسی گرفته می‌شود زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود.
سرطان ریه چگونه درمان می‌شود؟
درمان سرطان ریه، مانند سایر سرطان‌ها، بسته به عوامل بسیاری مانند وضعیت سلامت عمومی، مرحله بیماری و نوع سرطان متفاوت است. ترکیب‌های مختلف درمانی و درمان‌های شخصی در بسیاری از مراحل اعمال می‌شود. بنابراین انتخاب یک بیمارستان مجهز و پزشک متخصص در درمان سرطان ریه بسیار حائز اهمیت است. تعداد کمی از سلول‌های سرطانی که ممکن است پس از جراحی سرطان ریه باقی بمانند، حتی اگر با چشم غیر مسلح قابل مشاهده نباشند، با روش درمان کمکی از بین می‌روند. این روش درمانی با توجه به گزارش تشخیصی، سن و وضعیت سلامت عمومی بیمار برنامه ریزی می‌شود. پس از جراحی سرطان ریه، بیماران ممکن است شیمی درمانی، رادیوتراپی یا هر دو را به عنوان درمان کمکی دریافت کنند. گاهی اوقات، درمان کمکی بعد از عمل ممکن است در بیماران در مراحل اولیه مورد نیاز نباشد.
شیمی درمانی در سرطان ریه
شیمی درمانی سرطان ریه، از بین بردن سلول‌های سرطانی با دارو است. شیمی درمانی معمولاً از 2 دارو تشکیل شده است. و فقط می‌تواند توسط پرستارانی انجام شود که آموزش‌های ویژه‌ای در این زمینه دیده‌اند. تعداد دفعاتی که شیمی درمانی انجام می‌شود به صورت کورس بیان می‌شود و معمولاً هر 21-28 روز تکرار می‌شود. شیمی درمانی در سرطان ریه معمولاً به صورت مایع داخل وریدی یا به صورت قرص خوراکی در مراکز درمانی سرپایی مجهز انجام می‌شود. در برخی موارد، بسته به وضعیت نامطلوب بیمار یا ماهیت داروهای داده شده، شیمی درمانی به صورت بستری انجام می‌شود. پس از هر دوره شیمی درمانی، بیماران در کلینیک سرپایی انکولوژی پزشکی معاینه می‌شوند.
ویژگی‌های تومور در گزارش پاتولوژی تعیین می‌کند که آیا بیمار پس از جراحی شیمی‌درمانی می‌شود یا خیر و در این صورت، چند سیکل دریافت خواهد کرد. با این حال، سن و وضعیت عمومی بیمار نیز نقش مهمی در اتخاذ این تصمیمات دارد. در صورتی که بیمارانی که قرار است تحت شیمی درمانی قرار گیرند تحت عمل جراحی قرار گرفته‌اند، ترجیح داده می‌شود که شیمی درمانی را ظرف 3 هفته پس از جراحی شروع کنند. بیمارانی که اولین شیمی درمانی خود را دریافت می‌کنند باید تقریباً یک هفته پس از شیمی درمانی در کلینیک سرپایی انکولوژی پزشکی تحت معاینه قرار گیرند.
داروهای هوشمند و مولکول درمانی هوشمند در سرطان ریه (تارگت تراپی)
درمان با قرص هوشمند برای سرطان ریه سلول کوچک و سلول سنگفرشی مناسب نیست. در دستورالعمل‌های درمانی در سراسر جهان، در صورت مناسب بودن گزارش‌های پاتولوژی، از درمان‌های هوشمند به‌عنوان خط اول درمان سرطان ریه سلول‌های کوچک و در بیماران دارای تومور ریه در مراحل پیشرفته استفاده می‌شود. معاینات پاتولوژیک بیشتر انجام شده در این بیماران تست جهش EGFR و تست فیوژن ALK نامیده می‌شود. میزان تشخیص مثبت این تست‌ها در افراد غیر سیگاری بیشتر است. با این حال، حتی در افراد سیگاری، میزان مثبت شدن یک مورد از هر دو آزمایش حدود 20٪ است. این احتمال وجود دارد که از هر پنج بیمار یک نفر از این درمان‌ها بهره‌مند شود که هرگز نباید نادیده گرفته شود.
رادیوتراپی در سرطان ریه
رادیوتراپی یا پرتودرمانی از پرتوهای پر انرژی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. در ناحیه محدودی اعمال می‌شود و سلول‌های سرطانی این ناحیه را تحت تاثیر قرار می‌دهد. رادیوتراپی ممکن است قبل از جراحی برای کوچک کردن تومور یا پس از جراحی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی انجام شود. پزشکان عموماً از رادیوتراپی به عنوان اولین جایگزین در بیمارانی استفاده می‌کنند که نمی‌توانند همراه با شیمی درمانی تحت عمل جراحی قرار گیرند و سرطان آنها به صورت موضعی پیشرفت کرده است اما به نواحی دور گسترش نیافته است (متاستاز). در بیماران با مراحل پیشرفته، رادیوتراپی نیز می‌تواند برای تسکین علائمی مانند تنگی نفس یا درد استفاده شود.
درمان با واکسن در سرطان ریه
پیشرفت‌های جدی در درمان سرطان ریه به خصوص در سال‌های اخیر صورت گرفته است. یکی از مهم‌ترین پیشرفت‌هایی که بیشتر بیماران مرحله چهارم سرطان ریه را نگران می‌کند، ایمونوتراپی است که به عنوان واکسن سرطان ریه نیز شناخته می‌شود. ایمونوتراپی به این معنی است که بیمار از سیستم ایمنی خود برای مبارزه با سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. بنابراین عوارض جانبی کمتری نسبت به سایر داروهای شیمی درمانی دارد. تا چند سال پیش، داروهای شیمی درمانی دیگری برای بیماران مبتلا به سرطان ریه در مرحله چهار آزمایش می‌شد و زمانی که نتایج موفقیت آمیزی به دست نمی‌آمد، از واکسن سرطان ریه استفاده می‌شد.
برای استفاده از واکسن سرطان ریه نیاز به انجام برخی آزمایشات از سوی بیمار است. بسته به نوع سرطان ریه مشخص می‌شود که آیا کاندیدای این واکسن است یا خیر. اگر بیمار کاندیدای واکسن باشد، درمان واکسن سرطان ریه را می‌توان از اولین لحظه تشخیص شروع کرد. اگرچه واکسن عوارض جانبی معمولی مانند تهوع و استفراغ ندارد، اما می‌تواند باعث التهاب موقت در روده‌ها و غده تیروئید شود. از آنجایی که واکسن سرطان ریه در حال حاضر فقط در گروه بیماران مرحله چهارم استفاده می‌شود، ویژگی‌ای دارد که بر امید به زندگی تأثیر می‌گذارد.
کلام آخر
رادیوتراپی سرطان ریه می‌تواند به عنوان درمان اولیه و درمان اصلی استفاده شود. هدف اصلی رادیوتراپی در سرطان ریه، کنترل و تخریب سلول‌های سرطانی است و می‌تواند به کاهش اندازه تومور، کاهش علائم بیماری و بهبود کیفیت زندگی بیمار کمک کند. همانند سایر روش‌های درمانی، رادیوتراپی نیز ممکن است عوارض جانبی داشته باشد، از جمله خستگی، تهوع، استفراغ، تغییرات در پوست، خشکی دهان، عوارض تنفسی و مشکلات قلبی. برای تعیین نوع و مدت درمان رادیوتراپی، شما باید با پزشک متخصص خود مشورت کنید. پزشک متخصص می‌تواند براساس وضعیت شما و جزئیات بیماری، برنامه درمانی مناسب را تعیین کند.
نظرات کاربران