سرطان رحم یکی از شایع‌ترین انواع سرطان در میان زنان است. رادیوتراپی به عنوان یک روش درمانی معتبر، نقش کلیدی در کاهش تومورهای سرطانی ایفا می‌کند. اتکا به علم و فناوری پیشرفته، این روش درمانی را به یکی از گزینه‌های مهم درمانی برای بیماران مبتلا به سرطان رحم تبدیل کرده است. در این مقاله، به بررسی رادیوتراپی سرطان رحم خواهیم پرداخت، برای آشنایی با تمام نکات مهم در مورد آن تا انتهای مقاله، همراه ما باشید.
رادیو تراپی چیست؟
رادیوتراپی از پرتوهای پر انرژی مشابه اشعه ایکس برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. ممکن است پس از جراحی برای کاهش خطر عود سرطان یا برای کمک به کنترل علائم سرطان پیشرفته رادیوتراپی انجام شود. همچنین دو نوع رادیوتراپی داخلی (براکی تراپی)، رادیوتراپی خارجی یا هر دوی آن‌ها ممکن است نیاز شوند.
رادیوتراپی سرطان رحم چیست؟
رادیوتراپی سرطان رحم، یک شیوه درمانی است که می‌تواند به تنهایی یا همراه با دیگر روش‌های درمانی برای درمان، کاهش علائم و کنترل پیشرفت سرطان استفاده شود. پرتودرمانی، می‌تواند به تنهایی یا به عنوان بخشی از یک برنامه درمانی توأم با روش‌های دیگر مانند جراحی یا شیمی‌درمانی استفاده شود. گاهی اوقات این روش پس از برداشتن تومور به کار می‌رود تا از بازگشت سرطان جلوگیری کند.
در چه شرایطی از رادیوتراپی سرطان رحم استفاده می‌شود؟
رادیوتراپی سرطان رحم، در شرایط مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد که عبارت‌اند از:
بسیاری از زنان پس از جراحی سرطان رحم رادیوتراپی می‌کنند که برای کاهش خطر بازگشت سرطان است. در صورت وجود خطر متوسط یا بالاتر بازگشت آن، پزشک ممکن است به شما توصیه کند که پرتو درمانی کنید.
اگر بیمار نتواند جراحی کند، ممکن است رادیوتراپی را به عنوان درمان اصلی خود داشته باشد. این درمان، ممکن است به این دلیل باشد که برای مثال بیمار به اندازه کافی برای یک عمل مناسب نیست.
پزشکان همچنین از رادیوتراپی برای درمان سرطان رحم که در ناحیه لگن برگشته است استفاده می‌کنند. همچنین، برای کمک به تسکین علائم در زنان مبتلا به سرطان که به سایر نقاط بدن گسترش یافته است (سرطان پیشرفته) استفاده می‌شود.
انواع رادیوتراپی برای سرطان رحم
دو نوع کلی پرتو درمانی برای سرطان رحم وجود دارند که رادیوتراپی خارجی و داخلی هستند. در این دو روش را توضیح می‌دهیم:
رادیوتراپی داخلی
پرتودرمانی داخلی، زمانی است که رادیوتراپی از داخل بدن انجام شود و به آن براکی تراپی نیز می‌گویند. یک منبع کوچک رادیواکتیو از طریق لوله‌های توخالی (اپلیکتورها) وارد واژن می‌شود. این روش، دوز بالایی از تشعشع به بالای واژن می‌دهد، اما فقط کمی به بافت‌های اطراف می‌رسد. این وضعیت، بدان معنی است که عوارض جانبی کمتری برای سایر اندام‌های لگن وجود دارد.
اکثر مردم هم براکی تراپی و هم رادیوتراپی خارجی را برای سرطان رحم انجام می‌دهند. برخی از افراد مبتلا به سرطان‌های خیلی زودرس ممکن است پس از جراحی به تنهایی براکی تراپی را انجام دهند. معمولاً بین ۲ تا ۴ جلسه درمان نیاز است. تعداد درمان‌هایی که فرد نیاز دارد بستگی به این دارد که آیا قبلاً رادیوتراپی خارجی داشته است یا خیر.
رادیوتراپی خارجی
پرتودرمانی خارجی، معمولاً از اشعه ایکس با انرژی بالا برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. بیمار باید خیلی آرام دراز بکشد، رادیوگرافی ممکن است قبل از درمان، تصاویری (اشعه ایکس یا اسکن) بگیرد تا مطمئن شود که بیمار در موقعیت مناسب قرار دارد. در این روش ممکن است نیاز به تزریق ماده حاجب در ورید وجود داشته باشد. حاجب، رنگی است که به بافت‌های بدن کمک می‌کند در اسکن واضح تر نشان داده شوند. قبل از اینکه کنتراست را انجام شود، در مورد هرگونه شرایط پزشکی یا آلرژی از بیمار سوال پرسیده می‌شود.
برنامه ریزی رادیوتراپی خارجی
تیم رادیوتراپی قبل از شروع درمان، رادیوتراپی خارجی را برنامه ریزی و شبیه سازی می‌کنند. کارهایی که در برنامه ریزی و شبیه سازی انجام میشوند عبارت‌اند از:
دوز رادیوتراپی مورد نیاز و محل آن مشخص میشوند.
معمولا سی تی اسکن انجام می‌شود.
معمولاً چند روز قبل از اسکن، برگه آماده سازی روده و مثانه به فرد داده می‌شود.
سپس توضیح خواهند داد که بیمار، چگونه می‌تواند مثانه خود را با نوشیدن آب پر کند.
اگر مثانه به اندازه کافی پر نیست، یا روده به اندازه کافی خالی نیست، ممکن است نیاز به تکرار اسکن باشد.
برنامه ریزی برای رادیوتراپی داخلی
معمولا قبل از انجام پرتودرمانی داخلی، پزشک برنامه ریزی خاصی برای هر فرد انجام می‌دهد که عبارت‌اند از:
ابتدا بیمار روی سی تی اسکنر دراز می‌کشد. پزشک، بیمار را معاینه می‌کند تا بررسی کند که از چه اندازه اپلیکاتور می‌توانند برای درمان استفاده کنند. اپلیکاتور یک لوله پلاستیکی است که در اندازه‌های مختلف تولید می‌شود.
پزشکان، بالای اپلیکاتور را با ژل بی حس کننده می‌پوشانند و به آرامی آن را داخل واژن می‌گذارند. این کار، دردناک نیست اما می‌تواند کمی ناراحت کننده باشد. اپلیکاتور با گیره ای که به تخت وصل می‌شود در جای خود نگه داشته می‌شود.
سپس سی تی اسکن لگن را با اپلیکاتور در جای خود انجام می‌دهند. این کار به پزشک کمک می‌کند تا درمان را برنامه ریزی کند.
عوارض جانبی رادیوتراپی داخلی
عوارض براکی تراپی معمولاً ۱ تا ۲ هفته پس از درمان رخ می‌دهند، معمولاً خفیف هستند و برای چند روز یا چند هفته باقی می‌مانند. همه افراد متفاوت هستند و عوارض جانبی آن از فردی به فرد دیگر متفاوت است، این عوارض جانبی عبارت‌اند از:
درد واژن
واژن، ممکن است در طول رادیوتراپی تحریک شده و دردناک شود. همچنین ممکن است ترشحات واژن افزایش یابد. اگر ترشحات شدید یا بدبو شود، بهتر است به پزشک اطلاع داد و ممکن است به آنتی بیوتیک نیاز باشد. اگر واژن بسیار دردناک است، پزشکان، می‌توانند به بیمار مسکن بدهند.
اسهال
رادیوتراپی می‌تواند پوشش داخلی روده را ملتهب کند. اگر فرد اسهال دارد نوشیدن مقدار زیادی نوشیدنی ضروری است تا دچار کم آبی نشود. در صورت نیاز، پزشک ممکن است قرص‌هایی را برای کاهش سرعت روده تجویز کند. این کار باید به کاهش تعداد دفعات اسهال کمک کند. تغییر رژیم غذایی مانند رژیم غذایی کم فیبر، ممکن است به کاهش تعداد دفعاتی که نیاز به دفع مدفوع دارد، کمک کند. این وضعیت می‌تواند باعث اسهال شود. همچنین ممکن است علائم دیگری داشته باشد که عبارت‌اند از:
- درد یا گرفتگی
- افزایش نفخ
- نیازی فوری به ادرار کردن
- وجود مقداری مخاط یا خون در مدفوع
عوارض جانبی رادیوتراپی خارجی سرطان رحم
عوارض جانبی امروزه با تکنیک های پیشرفته رادیوتراپی بسیار کمتر دیده میشوند. در تکنیک سه بعدیو در گذشته معمولاً چند روز پس از شروع رادیوتراپی عوارض شروع می‌شد. آن‌ها به تدریج در طول درمان و تا چند هفته پس از پایان درمان بدتر میشوند و معمولاً حدود ۲ هفته پس از پایان درمان شروع به بهبود می‌کنند. این تاثیرات جانبی عبارت‌اند از:
- اسهال
- مشکلات مثانه
- درد واژن
- قرمزی یا تیره شدن پوست
- خستگی و ضعف
اسهال
پرتو درمانی برای سرطان رحم، ممکن است عوارض جانبی مانند اسهال داشته باشد که خود این عارضه علائمی دارد که عبارت‌اند از:
- درد
- گرفتگی
- نفخ
- وجود خون یا مخاط در مدفوع
مشکلات مثانه
رادیوتراپی، می‌تواند پوشش مثانه را ملتهب کند و با گذراندن دوره درمان بدتر شود. اما در عرض چند هفته یا چند ماه پس از اتمام باید بهتر شود. علائم التهاب مثانه عبارتند از:
- احساس سوزش یا درد هنگام دفع ادرار
- نیاز به ادرار، بیشتر از حد معمول
- تخلیه نشدن کامل ادرار
- تکرر ادرار
درد واژن
در طول رادیوتراپی، ممکن است واژن تحریک یا دردناک شود، همچنین احتمال افزایش ترشحات واژن نیز وجود دارد. در صورتی که این ترشحات با بوی بد همراه باشد باید شرایط را با پزشک در میان گذاشت.
قرمزی یا تیره شدن پوست
ممکن است پوست در ناحیه درمان قرمز یا تیره تر شود. همچنین ممکن است در سمت دیگر بدن، قرمزی یا تیرگی خفیف ایجاد شود. اینجاست که پرتوهای رادیوتراپی از بدن خارج میشوند. نواحی قرمز یا تیره‌تر ممکن است دردناک باشند. این وضعیت ممکن است پس از اتمام درمان رادیوتراپی شروع شود. این درد معمولاً در عرض ۲ تا ۴ هفته پس از پایان درمان از بین می‌رود، اما ممکن است پوست همیشه در آن ناحیه کمی تیره تر باشد.
خستگی و ضعف در اثر رادیوتراپی سرطان رحم
این احتمال وجود دارد که فرد در طول درمان، احساس خستگی کند. با ادامه درمان این حالت بدتر می‌شود، همچنین ممکن است احساس ضعف و کمبود انرژی داشته باشد. خستگی می‌تواند تا چند هفته پس از پایان درمان ادامه یابد، اما معمولاً به تدریج بهبود می‌یابد.
کلام پایانی
رادیوتراپی یکی از ستون‌های اصلی درمان سرطان رحم است و پیشرفت‌های فناورانه، به امیدواری بیماران و افزایش اثربخشی درمان کمک کرده است. با این حال، پیگیری منظم و تعامل نزدیک با تیم مراقبت بهداشتی برای دستیابی به بهترین نتایج ضرورت دارد. درای مقاله، به صورت کامل تمام موارد مربوط به پرتو درمانی سرطان رحم را مورد بررسی قرار دادیم.
سوالات متداول
رادیوتراپی، شما را رادیواکتیوی نمی‌کند، بودن در کنار افراد دیگر از جمله زنان باردار و کودکان نیز بی‌خطر است.
بیمار در بخش رادیوتراپی بیمارستان، معمولاً به صورت سرپایی، رادیوتراپی می‌کند. درمان، در جلسات کوتاه (به نام فراکسیون یا فرکشن) هر روز از دوشنبه تا جمعه ویا ( شنبه تا چهارشنبه در ایران) انجام می‌شود. به طور کلی، یک دوره پرتو درمانی ۴ تا ۵ هفته طول می‌کشد.
نظرات کاربران