رادیوتراپی سرطان سینه : مزایا، خطرات، مراحل

پرتودرمانی برای سرطان سینه سلول‌های سرطانی تومورها را از بین می‌برد. افرادی که تحت عمل جراحی سرطان سینه قرار می‌گیرند، اغلب پس از آن پرتودرمانی انجام خواهند داد تا سلول‌های سرطانی باقیمانده پس از جراحی را از بین ببرند. پرتودرمانی برای سرطان سینه می‌تواند عوارض جانبی کوتاه مدت و طولانی مدت ایجاد کند. در ادامه به انواع، روش انجام فواید و عوارض رادیوتراپی سرطان سینه خواهیم پرداخت. برای آشنایی با این موارد تا انتهای مقاله، همراه ما باشید. 

رادیوتراپی سرطان سینه چیست؟

رادیوتراپی سرطان سینه از اشعه ایکس پرقدرت برای کشتن یا آسیب رساندن به سلول‌های سرطانی در سینه استفاده می‌کند. جراحان سینه یا انکولوژیست‌های جراحی اغلب جراحی سرطان سینه را برای برداشتن تومور انجام می‌دهند. سپس، انکولوژیست‌های پرتودرمانی(رادیوانکولوژیست ها) برای از بین بردن سلول‌های سرطانی باقی مانده نظارت می‌کنند. افراد مبتلا به سرطان سینه متاستاتیک، ممکن است این درمان را برای کاهش علائم سرطان سینه یا علائم سایر نواحی بدن انجام دهند.

انواع پرتودرمانی سرطان سینه

رادیوتراپی خارجی (EBRT)، پرتودرمانی حین عمل (IORT) دو روش متداول برای درمان سرطان سینه با استفاده از پرتودرمانی هستند. هریک از این روش‌ها با توجه به ویژگی‌های بیمار و مشخصات سرطان سینه انتخاب می‌شوند. در زیر توضیح مختصری از هر یک ارائه شده است: 

• پرتودرمانی خارجی (EBRT): در این روش، از یک دستگاه شتاب‌دهنده خطی استفاده می‌شود تا پرتوهای پرانرژی را به سینه فرستاده و بافت سینه را تشعشع کند. این درمان معمولاً در طول یک تا شش هفته و پنج روز در هفته انجام می‌شود. ممکن است روش 3DCRT یااز روش‌های پرتودرمانی با شدت تعدیل یافته(IMRT) نیز استفاده شود.
• پرتودرمانی حین عمل (IORT): در این روش، پس از برداشتن تومور سینه توسط جراح و قبل از بستن محل جراحی، پرتودرمانی انجام می‌شود. به طور مستقیم دوز بالایی از تابش به ناحیه تومور در اتاق عمل ارائه می‌شود.

مزایای رادیوتراپی سرطان سینه

پرتودرمانی روشی موثر برای هدف قرار دادن تومورهای سرطان سینه بدون آسیب رساندن به بافت‌های مجاور است. تحقیقات نشان می‌دهد که سرطان سینه در افراد مبتلا به سرطان پستان در مراحل اولیه که پس از جراحی پرتودرمانی می‌کنند، احتمال بازگشت (عود) کمتری دارد. طبق گزارش انجمن انکولوژی بالینی آمریکا، کمتر از ۵ درصد از افراد، ۱۰ سال پس از جراحی و پرتودرمانی به سرطان سینه عود کننده مبتلا می‌شوند. 

عوارض 

به ندرت، پرتودرمانی برای سرطان سینه باعث عوارضی جدی می‌شود که بر سینه تأثیر ‌گذارد. عوارض با احتمال کم عبارتند از: 

• بیماری قلبی ناشی از تشعشعات (سمیت قلبی)، از جمله تصلب شرایین (سخت شدن عروق)، آریتمی و بیماری
• دریچه قلب
• فیبروز ریوی
• پلکسوپاتی بازویی، آسیب عصبی در شانه‌ها و بازوها
• سرطان‌های جدید (آنژیوسارکوم) که در پوشش رگ‌های خونی و لنفاوی ایجاد می‌شوند

اقدامات در اولین جلسه برای رادیوتراپی سرطان سینه 

اولین قرار ملاقات، یک جلسه برنامه ریزی است و فرصتی برای تیم انکولوژی پرتودرمانی، برای توضیح فرآیندها و پاسخ به سوالات بیمار است. در این جلسه مسائلی بررسی می‌شود که عبارت‌اند از: 

• بیمار در مورد برنامه درمانی خود، هر چند وقت یکبار نیاز به انجام پرتو درمانی دارد و آنچه می‌تواند در طول درمان انتظار داشته باشد سوال می‌پرسد.
• فرآیند درمان توضیح داده می‌شود، از جمله نحوه ارسال پرتو، محل حضور تیم در طول درمان و هر کاری که بیمار در طول درمان نمی‌تواند انجام دهد.
• تیم پزشکی به بیمار تکنینک‌های مورد نیاز برای محافظت از قلب و ریه را آموزش می‌دهند. برای مثال، نحوه صحیح نفس کشیدن عمیق را برای مواقع خاصی در روند درمان آموزش می‌دهند.
• پزشک، کارهایی را که بیمار می‌تواند قبل از درمان انجام دهد توصیه می‌کند تا حد امکان راحت باشد.
• در مورد عوارض جانبی احتمالی و راه‌های مدیریت آن‌ها به بیمار توضیح داده می‌شود.
• دانستن اینکه بیمار بعد از درمان چه انتظاری باید داشته باشد، در برنامه ریزی و هماهنگ کردن فعالیت‌های شخصی مانند کار و سایر تعهدات کمک می‌کند.
• جلسه برنامه ریزی همچنین شامل شبیه‌سازی است. در شبیه‌سازی‌ها، تیم انکولوژی از توموگرافی کامپیوتری (سی‌تی‌اسکن) برای ترسیم ناحیه‌ای روی سینه استفاده می‌کند که باید درمان شود. شبیه‌سازی ممکن است یک ساعت یا بیشتر طول بکشد.

در طول رادیوتراپی سرطان سینه 

مراحل انجام پرتودرمانی عبارت‌اند از: 

• در ابتدا به بیمار یک لباس پزشکی داده می‌شود تا در طول درمان بپوشد.
• بیمار را تا اتاق درمان اسکورت می‌برند.
• به بیمار کمک می‌کنند تا روی تخت درمان قرار بگیرد. اکثر افراد در طول درمان به پشت می‌خوابند، اما گاهی اوقات، افراد به شکم می‌خوابند.
• به بیمار کمک می‌کنند تا در دستگاه بیحرکت قرار بگیرد. اگر بعد از ماستکتومی تحت پرتودرمانی است، ممکن است پزشک یک حوله یا پلاستیک صاف را روی قسمتی از سینه که تحت درمان است قرار دهد. این کار به افزایش میزان اشعه ارسالی به پوست کمک می‌کند.
• سپس، آن‌ها شتاب دهنده خطی را با اولین ناحیه‌ای که باید درمان شود، تنظیم می‌کنند. همانطور که پزشک توضیح داده، آن‌ها در طول درمان اتاق را ترک خواهند کرد، اما همچنان می‌توانند بیمار را ببینند و صدای او را بشنوند.
• آن‌ها دستگاه را روشن می‌کنند. بیمار ممکن است صدای حرکت دستگاه را بشنود ولی اشعه به خودی صدایی ندارد.
• سپس بیمار به کمک تیم پزشکی از اتاق درمان خارج می‌شود.

عوارض درمان 

به طور معمول، پرتودرمانی عوارض جانبی فوری ایجاد نمی‌کند، اما ممکن است واکنش‌های کوتاه مدت و طولانی مدت داشته باشید. عوارض جانبی کوتاه مدت عبارت‌اند از: 

• خستگی: بعضی افراد خستگی خفیفی دارند که در طول درمان شروع می‌شود و چند هفته پس از پایان درمان از بین می‌رود.
• تحریک پوست: ممکن است پوست بسیار خشک شده و بیمار متوجه برخی از پوسته‌ها روی پوست شود. ممکن است پوست کنده شود. برخی افراد دچار پوسته پوسته شدن مرطوب می‌شوند، یک بیماری پوستی که اغلب در چین زیر سینه یا چین بین سینه و بازوی شما رخ می‌دهد.
• تغییر رنگ پوست: اگر پوست روشنی دارید، ممکن است پوستتان شبیه آفتاب سوختگی باشد. اگر پوست تیره‌ای دارید، ممکن است متوجه شوید که پوستتان تیره‌تر از حد معمول به نظر می‌رسد.
• درد سینه: برخی از افراد درد مبهم یا تیرکیشدن شدید در سینه خود دارند. درد معمولا می‌آید و می‌رود. نوک سینه یا سینه شما ممکن است احساس درد داشته باشد.

نکته: برخلاف برخی از انواع شیمی درمانی، افراد در طول پرتودرمانی موهای سر خود را از دست نمی‌دهند، اما ممکن است موهای زیر بغل ریزش کنند. 

خود مراقبتی در حین و بعد از درمان

پرتودرمانی می‌تواند پوست را حساس،دچار خارش و دردناک کند. ممکن است بر اشتهای بیمار تأثیر بگذارد و احساس خستگی در او ایجاد کند. در ادامه چند پیشنهاد برای کمک در درمان وجود دارد: 

• لباس‌های نخی گشاد بپوشید، سوتین‌ها و لباس‌های تنگ ممکن است به سینه ساییده شود و سینه را آزار دهد.
• پوست خود را با صابون ملایم(به طور غیر مستقیم) و آب گرم بشویید. از تیم پرتودرمانی خود بخواهید کرم‌ها یا لوسیون‌هایی را توصیه کنند که بدون آسیب رساندن به پوست، عوارض جانبی درمان را کاهش دهند.به هیچ عنوان بدون مشورت با تیم درمان از روغن و کرم و لوسیون استفاده نکنید.
• پرتودرمانی ممکن است باعث شود که شما احساس خستگی کنید، به خصوص در طول چند جلسه درمانی آخر، ممکن است لازم باشد زمان استراحت را در برنامه روزانه خود قرار دهید.
• رژیم غذایی حاوی غلات سالم، میوه ها، سبزیجات، پروتئین بدون چربی و لبنیات کم چرب به شما کمک می‌کند تا در طول درمان قوی بمانید.
• ورزش ملایم منظم، مانند یک پیاده روی روزانه ۳۰ دقیقه ای، به شما در مدیریت خستگی کمک می‌کند.

کلام پایانی 

پرتودرمانی سینه یک درمان رایج و موثر برای سرطان پستان در مراحل اولیه و پیشرفته است. همچنین ممکن است به کاهش علائم سرطان سینه متاستاتیک کمک کند. مطالعات نشان می‌دهد که این درمان از عود سرطان سینه جلوگیری می‌کند. درمان ممکن است عوارض جانبی کوتاه مدت و طولانی مدت ایجاد کند. در این مقاله، به عوارض مزایا، اقدامات و روش انجام آن به صورت کامل پرداختیم. 

سوالات متداول