سرطان معده : شناخت علل ، علائم و درمان !

سرطان معده با رشد سلول‌های غیرطبیعی که در معده است شروع می‌شود. این بیماری یکی از سرطان‌های رایج است که سالانه بسیاری از افراد را درگیر می‌کند. با ما در این مقاله همراه باشید تا با علائم و راه‌های درمان سرطان معده آشنا شوید.

سرطان معده چیست؟

اختلال در تشکیل سلول‌ها در معده سبب ایجاد این بیماری می‌شود. سرطان معده از سلول‌های پوششی معده آغاز می‌شود. معده عضوی در سمت چپ و  بالای شکم است که وظیفه هضم مواد غذایی را دارد. این عضو بخشی از دستگاه گوارش است که مواد مغذی را پردازش کرده و به دفع مواد زائد از بدن نیز کمک می‌کند. غذا از طریق مسیری به نام مری از گلو به سمت معده حرکت می‌کند. پس از ورود غذا، توسط ماهیچه‌های معده تجزیه شده و با مخاط گوارشی مخلوط می‌شود. سپس غذای نیمه هضم شده به روده کوچک و در نهایت به روده بزرگ می‌رود. اختلال در عملکرد معده می‌تواند به هضم غذا آسیب بزند.

انواع سرطان معده

“آدنوکارسینوم معده” در سلول‌های تولید کننده مخاط موجود در داخلی‌ترین پوشش معده به وجود می‌آید. تقریباً بیشتر سرطان‌های معده از این نوع هستند. این بیماری بسته به محل تشکیل به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود:

• سرطان کاردیای معده: در زیر محلی که به مری می‌رسد، شروع می‌شود.
• سرطان معده غیر کاردیا: سرطانی است که در سایر بخش‌های معده تشکیل می‌شود.

از دیگر انواع سرطان معده می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

آدنوکارسینوم محل اتصال معده به مری (GEJ)

این سرطان در ناحیه‌ای که مری به معده می‌رسد شکل می‌گیرد. GEJ ممکن است مشابه سرطان معده یا سرطان مری درمان شود.

تومورهای اعصاب غدد گوارشی ( کارسینوئیدها)

سرطان‌هایی هستند که از سلول‌های عصبی غدد درون ریز شروع شده و دستگاه گوارش را می‌پوشانند. این سلول‌ها به کنترل ترشح مخاط گوارشی و ماهیچه‌های مورد استفاده در حرکت غذا کمک می‌کنند.

تومور استرومایی گوارشی (GIST)

این توموها عموما در دستگاه گوارش مشاهده می‌شوند. تومورهای استرومایی دستگاه گوارش می‌توانند در هر نقطه در طول دستگاه گوارش ایجاد شوند اما بیشتر در دیواره معده بروز پیدا می‌کنند.

لنفوم‌ها

در اثر تشکیل توده سرطانی در سلول‌های سیستم ایمنی “لنفوسیت‌ها” به وجود می‌آیند. لنفوم‌ها معمولاً در قسمت‌های دیگر بدن آغاز می‌شوند، اما ممکن است از دیواره معده نیز شروع شوند.

سرطان‌های نادر معده

“لینیت پلاستیکای معده” اصطلاح پزشکی برای نوع نادر سرطان معده است. این بیماری می‌تواند دیواره معده را ضخیم کند و بر هضم غذا تأثیر بگذارد.

علل ابتلا به سرطان معده

اگرچه علت اصلی ابتلا به برخی از انواع سرطان‌ها هنوز مشخص نیست، اما ‌برخی از عواملی که می‌توانند خطر ابتلا به سرطان معده را افزایش دهند عبارت‌اند از:

• استعمال دخانیات
• سن بالای 60 سال
• عفونت با باکتری هلیکوباکتر پیلوری
• رژیم غذایی سرشار از غذاهای دودی، ترشی و شور
• مصرف زیاد الکل
• اضافه وزن
• کم خونی شدید
• گاستریت مزمن (التهاب معده)
• سابقه خانوادگی سرطان معده
• بیماری‌های مرتبط با اختلالات روده و دستگاه گوارش

مراحل سرطان معده

مرحله سرطان میزان گسترش آن را در بدن توصیف می‌کند. دانستن مرحله سرطان معده جهت برنامه ریزی مناسب درمان حائز اهمیت است. برای این منظور، یک مرحله (I، II، III، یا IV، همچنین به عنوان 1، 2، 3، یا 4 نوشته شده است) به شرایط بیمار اختصاص داده می‌شود.

مرحله یک

مرحله I به مراحل IA و IB تقسیم می‌شود.

در مرحله IA، سرطان در مخاط ایجاد شده و ممکن است به زیر مخاط گسترش یابد.

در مرحله IB،سرطان علاوه بر درگیری مخاط  به یک یا دو غدد لنفاوی مجاور منتقل می‌شود.

مرحله دو

در این مرحله سلول‌های سرطانی به تعداد بیشتری از غدد لنفاوی انتشار پیدا می‌کنند و ممکن است بخش‌های عضلانی را نیز درگیر کنند.

مرحله سه

در این حالت سرطان به اندام‌های مجاور مانند طحال، روده بزرگ، کبد، دیافراگم، لوزالمعده، دیواره شکم، غده فوق کلیه، کلیه یا روده کوچک گسترش یافته است.

در مرحله چهارم، سرطان به سایر قسمت‌های بدن مانند ریه‌ها، کبد، غدد لنفاوی دوردست و بافتی که دیواره شکم را می‌پوشاند گسترش یافته است.

مرحله چهار

این مرحله، سرطان معده متاستاتیک نیز نامیده می‌شود. این عارضه زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های سرطانی از طریق سیستم لنفاوی یا خون عبور کرده و تومورهایی را در سایر قسمت‌های بدن تشکیل دهند.

علائم سرطان معده

تشخیص نشانه‌های این بیماری در درمان به موقع آن بسیار حائز اهمیت است. برخی از این نشانه‌ها عبارت‌اند از:

• مشکل در بلع
• شکم درد
• احساس نفخ بعد از غذا
• سوزش معده
• کاهش وزن بی اختیار
• احساس خستگی شدید
• مدفوع به رنگ سیاه
• احساس سیری

از علائم سرطان معده بدخیم و حاد می‌توان به آروغ زدن و تنگی نفس اشاره کرد:

ارتباط آروغ زدن و سرطان معده

آروغ زدن زیاد می تواند نشانه‌ای از انواع سرطان های دستگاه گوارش مانند سرطان معده، پانکراس یا مری باشد. در این موارد، آروغ زدن معمولاً با علائم دیگری مانند درد و تورم همراه است. آروغ زدن بیش از حد به تنهایی معمولاً نشانه سرطان نیست.

سرطان معده و تنگی نفس

این بیماری همچنین می‌تواند سبب تجمع مایع در شکم شود که نشان می‌دهد سرطان در ناحیه شکم گسترش یافته است. تجمع مایع سبب می‌شود که بیمار احساس فشار روی شکم خود داشته باشد و دچار تنگی نفس شود.

این علائم ممکن است تا زمانی که سرطان پیشرفته نشده باشد رخ ندهد. به همین دلیل لازم است به طور منظم چکاپ‌ها و تست‌های غربالگری مربوطه را انجام دهید.

تشخیص سرطان معده

پزشک متخصص سابقه پزشکی بیمار را بررسی می‌کند و معاینه فیزیکی انجام می‌دهد که ممکن است شامل بررسی وجود توده در معده باشد. همچنین ممکن است چندین آزمایش را برای تشخیص و مرحله‌بندی سرطان معده انجام دهند.

آندوسکوپی فوقانی

معمولاً برای تشخیص سرطان معده استفاده می‌شود. در طول این روش، پزشک یک لوله نازک با دوربین کوچکی که در نوک آن (اندوسکوپ) قرار دارد را، تا زمانی که به معده برسد، وارد دهان می‌کند. ابزارهای جراحی کوچک می‌توانند از داخل آندوسکوپ عبور کنند و باعث شوند که نمونه بافت برداشته شود (بیوپسی). نمونه را می‌توان در آزمایشگاه از نظر وجود سلول‌های سرطانی آزمایش کرد.

سونوگرافی آندوسکوپی

نوع خاصی از آندوسکوپی است که می‌تواند به مرحله بندی سرطان کمک کند. آندوسکوپ مورد استفاده دارای یک کاوشگر اولتراسوند است که می‌تواند از معده بیمار عکس بگیرد. این امر می‌تواند نشان دهد که آیا سرطان از پوشش معده به دیواره معده سرایت کرده است یا خیر.

تست‌های رادیولوژیک

از جمله سی تی اسکن، بلع باریم و MRI هستند که می‌توانند به شناسایی تومورها و سایر ناهنجاری‌هایی که ممکن است مرتبط با سرطان باشند، کمک کنند. در حین بلع باریم، ماده‌ای استفاده می‌شود که پوشش معده را در عکس رادیوگرافی بیشتر نمایان می‌کند. اسکن PET می‌تواند میزان گسترش سرطان در بدن را نمایش می‌دهد.

آزمایش خون

 می‌تواند اطلاعاتی در مورد نحوه عملکرد اندام‌های بیمار ارائه دهد. عملکرد ضعیف اندام ممکن است نشان دهنده گسترش سرطان به آن اندام باشد.

لاپاراسکوپی

نوعی جراحی است که به پزشک اجازه می‌دهد گسترش سرطان را در زمانی که روش‌های کمتر تهاجمی مانند تصویربرداری اطلاعات کافی ارائه نکرده‌اند، ارزیابی کند. در طول لاپاراسکوپی، یک دوربین در بریدگی‌های کوچک شکم قرار داده می‌شود تا بتوان اندام‌ها را مستقیماً بررسی کرد.

روش‌های درمان سرطان معده

نوع درمان به میزان گسترش سرطان، سلامت عمومی و شرایط درمانی بیمار بستگی دارد. برخی از درمان‌های رایج عبارت‌اند از:

جراحی

بسته به میزان گسترش سرطان، پزشک ممکن است جراحی را برای برداشتن سلول‌های پیش سرطانی، تومور یا بخشی از معده را توصیه کند.

آندوسکوپی فوقانی

در مراحل اولیه، زمانی که سرطان به لایه‌های سطحی (بالایی) معده محدود می‌شود، توده را می‌توان از طریق آندوسکوپی فوقانی خارج کرد. در این روش متخصص گوارش تومور را از دیواره معده بریده و آن را از طریق دهان خارج می‌کند.

گاسترکتومی

هنگامی که تومور به خارج از لایه‌های سطحی معده گسترش یابد، برای برداشتن تمام یا بخشی از معده به جراحی نیاز است. در گاسترکتومی بخشی از معده که تحت تأثیر سرطان قرار گرفته است برداشته می‌شود. در صورت برداشتن کامل معده، پزشک متخصص مری را به روده کوچک متصل می‌کند تا بیمار همچنان بتواند غذا بخورد.

شیمی درمانی

از داروها برای کوچک کردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود و حذف آنها را قبل از جراحی آسان‌تر می‌نماید. شیمی درمانی همچنین می‌تواند سلول‌های سرطانی باقی مانده پس از جراحی را از بین ببرد.

رادیوتراپی

در این روش از تابش پرتوهای پرانرژی هدفمند مانند اشعه ایکس برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. پرتودرمانی ممکن است در کنار شیمی درمانی قبل و بعد از جراحی استفاده شود. همچنین می‌تواند به تسکین علائم کمک کند.

رادیوتراپی خارجی

در این روش دستگاه رادیوتراپی بالای معده قرار گرفته و با تابش پرتوهای پرانرژی تلاش می‌شود که ابعاد توده سرطانی کاهش یابد.

رادیوتراپی داخلی

به کمک قرار دادن مواد رادیواکتیو در نزدیکی بافت معده می‌توان درمان هدفمند‌ی را دنبال کرد. در این حالت شدت تابش‌ها بیشتر شده و همچنین به طور سلول‌های سرطانی به صورت موضعی مورد حمله قرار می‌گیرند. در نتیجه آسیب به بخش‌های دیگر بدن کمتر خواهد بود.

دارودرمانی هدفمند

این روش زمانی که سرطان به مراحل پیشرفته رسیده است استفاده می‌شود. استفاده از برخی داروها سبب از بین بردن سلول‌های سرطانی شده و همچنین عوارض کمتری برای سایر سلول‌های سالم بدن خواهد داشت.

ایمونوتراپی

به سیستم ایمنی بدن بیمار کمک می‌کند تا توده‌های سرطانی را شناسایی کرده و حذف نماید. این روش بیشتر در سرطان‌های پیشرفته استفاده می‌شود.

چگونه از سرطان معده جلوگیری کنیم؟

نمی‌توان از سرطان معده پیشگیری کرد، اما می‌توان ریسک ابتلا به آن را کاهش داد. برخی از فاکتورها عبارت‌اند از:

• درمان هلیکوباکتر پیلوری: عفونت هلیکوباکتر پیلوری یک عامل خطر مهم برای ابتلا به سرطان معده است.
• درمان زخم، گاستریت و سایر بیماری‌های معده: شرایط خطرناک معده که درمان نشده است خطر ابتلا به سرطان معده را افزایش می‌دهند.
• تغذیه سالم: دنبال کردن یک رژیم غذایی سالم که سرشار از میوه‌ها و سبزیجات باشد و همچنین حاوی مقادیر کنترل شده‌ای از نمک و گوشت قرمز باشد، می‌تواند خطر ابتلا به سرطان معده را کاهش دهد. غذاهای سرشار از ویتامین C، بتاکاروتن و کاروتنوئیدها، مانند مرکبات، سبزیجات و هویج، منابع خوبی از مواد مغذی هستند.
• کاهش مصرف سیگار: مصرف تنباکو خطر ابتلا به سرطان معده و بسیاری از سرطان‌های دیگر را افزایش می‌دهد.
• تناسب اندام: تعریف وزن سالم از فردی به فرد دیگر متفاوت است. لازم است در این باره از پزشک متخصص راهنمایی بگیرید.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟

چنانچه علائم و نشانه‌هایی دارید که شما را نگران می‌کند، بهتر است با پزشک متخصص مشورت نمایید. این نشانه‌ها ممکن است از یک سوزش معده عادی شروع شود. در نتیجه در صورت ادامه‌دار بودن علائم خطر آن را به تعویق نیندازید.

زندگی پس از درمان سرطان

سرطان معده و درمان آن می‌تواند مشکلاتی را در غذا خوردن ایجاد کند. مصرف میزان مناسبی از پروتئین برای حفظ وزن و قدرت بسیار مهم است.  برداشتن قسمتی از معده یا استفاده از داروهامیتواند عوارضی را د رپی داشته باشد.

سندرم دامپینگ

پس از جراحی سرطان معده، این خطر وجود دارد که غذا خیلی سریع به داخل روده کوچک حرکت کند. این موضوع که به سندرم “دامپینگ” شناخته می‌شود، درست بعد از صرف غذا به این دلیل اتفاق می‌افتد که روده کوچک مقدار زیادی آب از بدن می‌گیرد تا به تجزیه غذا کمک کند. این امر سبب افت ناگهانی فشار خون و احساس ضعف و سرگیجه می‌شود.

سندرم دامپینگ به دلیل افزایش ناگهانی قند خون رخ می‌دهد. هنگامی که غذا وارد روده کوچک می‌شود و روده قند را جذب می‌کند، بدن هورمونی به نام انسولین تولید می‌نماید. انسولین باعث افت قند خون شده و ضعف شدیدی را در بیمار به وجود می‌آورد. سایر علائم سندرم دامپینگ عبارت‌اند از:

• حالت تهوع
• اسهال
• گرفتگی شکم
• نفخ
• گرگرفتگی
• تپش قلب

نکاتی برای کاهش و کنترل سندرم دامپینگ:

• آهسته غذا بخورید و بعد از غذا استراحت کنید.
• مقدار غذاهای شیرین مصرفی خود را کاهش دهید.
• فیبر بیشتری به رژیم غذایی خود اضافه کنید.
• وعده‌های غذایی کوچک‌تر را به طور مداوم میل نمایید.
• از مصرف سوپ و غذاهای مایع خودداری کنید.

در صورت مشاهده علائم سندرم دامپینگ با متخصص تغذیه یا پزشک متخصص خود صحبت کنید. آنها می‌توانند به تشخیص سندرم دامپینگ کمک کنند و به شما مشاوره دهند.

سوء هاضمه

سرطان ممکن است پس از درمان باعث سوء هاضمه شود. غذاهایی که می‌توانند سبب این اتفاق شوند شامل نوشابه‌های گازدار، الکل، غذاهای تند، ترشیجات و مرکبات هستند. همچنین باید از خوردن کافئین، نعناع و شکلات خودداری کنید.

کلام آخر

سرطان معده یکی از انواع بیماری‌هایی است که می‌تواند در هر سن و برای هر جنسیتی اتفاق افتد. علائم این سرطان ممکن است با نشانه‌های برخی دیگر از مشکلات معمول همپوشانی داشته باشد. در نتیجه لازم است با مشاهده و احساس هرگونه فاکتور خطر به پزشک مراجعه نمایید و به طور منظم تست‌های غربالگری را انجام دهید.

منبع : cancer.gov