درمان سرطان با توجه به سطح بیماری و نیاز بیمار انجام می‌شود. دو روش رایج در درمان این بیماری پرتودرمانی (رادیوتراپی) و شیمی‌درمانی هستند که عملکرد متفاوتی با یکدیگر دارند. آگاهی از تفاوت‌های این دو روش درمانی برای بیماران بسیار حائز اهمیت است. در این مقاله سعی شده‌است تا با بررسی ویژگی‌ها، کاربردها و عوارض جانبی پرتودرمانی و شیمی‌درمانی راهنمایی جامع برای بیماران ارائه شود.
مقایسه کاربرد پرتودرمانی و شیمی درمانی
رادیوتراپی و شیمی‌درمانی هر دو جهت درمان سرطان (رشد غیرقابل کنترل سلول‌های بدن) مورد استفاده قرار می‌گیرند. در شیمی‌درمانی از داروهای متفاوت برای کوچک کردن و یا از بین بردن توده سرطانی استفاده می‌شود، در حالی که در رادیوتراپی به کمک پرتو نوری پرانرژی مانند اشعه ایکس، سلول‌های سرطانی حذف می‌شوند.
هر دو روش به سه دلیل در درمان سرطان به کار می‌روند:
- درمان قطعی سلول‌های سرطانی و پیشگیری از بازگشت آن
- کنترل و پیشگیری از گسترش توده سرطانی به نقاط دیگر بدن
- کاهش احساس درد در بیمار
مقایسه عملکرد پرتودرمانی و شیمی درمانی
اگرچه هر دو روش برای حمله به سلول‌های سرطانی استفاده می‌شوند اما عملکرد متفاوتی دارند. داروهای شیمی‌درمانی در جریان خونی بیمار گردش داشته و باعث حذف و یا کاهش سایز توده سرطانی در هر قسمتی از بدن می‌شود. از آنجایی که این روش بر تمام بدن، نه قسمت خاصی از آن، تاثیر می‌گذارد یک راه درمانی “سیستماتیک” نامیده می‌شود.
در مقابل ، پرتودرمانی به معنای استفاده از اشعه نوری پرانرژی غیرقابل دید به جای استفاده از مواد دارویی است. این روش برخلاف شیمی‌درمانی یک راه درمانی “موضعی” است. به این معنا که پرتو نوری به طور مستقیم بر توده سرطانی در نقطه مشخصی از بدن تابانده می‌شود.
مقایسه نحوه انجام پرتودرمانی و شیمی درمانی
برای انجام شیمی درمانی یک یا ترکیبی از روش‌های زیر استفاده می‌شود:
- از طریق لوله یا سوزنی به خون تزریق می‌شود.
- مواد شیمیایی توسط قرص یا کپسول خوراکی به بیمار داده می‌شود.
- دارو به ماهیچه یا پوست تزریق می‌شود.
پرتودرمانی نیز به صورت راه‌های زیر اجرا می‌شود:
- پرتودرمانی خارجی: اشعه نوری به کمک یک دستگاه بیرون از بدن به منطقه مورد نظر تابانده می‌شود.
- پرتودرمانی داخلی: این روش که با نام “براکی‌تراپی” نیز شناخته می‌شود، مواد رادیواکتیو در نزدیکی تومور سرطانی قرار داده می‌شود و پس از مدتی از بدن خارج می‌گردد.
- پرتودرمانی سیستماتیک: این مورد بسیار نادر است اما در برخی موارد ممکن است پزشک مواد رادیواکتیو را به داخل جریان خونی تزریق کرده و یا از طریق کپسول خوراکی در سرتاسر بدن پخش می‌کند.
مقایسه عوارض جانبی پرتودرمانی و شیمی‌درمانی
استفاده از هر یک از این روش‌های درمانی با تاثیر بر سلول سرطانی، می‌تواند اثرات نامطلوبی بر بدن بگذارد. عوارض جانبی هرکدام از این دو روش به دلیل متفاوت بودن مکانیسم عمل آن‌ها، از یک دیگر متمایز هستند.
شیمی‌درمانی عموما منجر به بروز مشکلات سیستماتیک مانند حالت تهوع، استفراغ، ریزش شدید مو، احساس خستگی و کم خونی خواهد شد اما رادیوتراپی از سوی دیگر غالبا نقطه مورد نظر در بدن را که تحت پرتو قرار گرفته است درگیر می‌کند. اثرات نامطلوب این موضوع سبب ایجاد عوارضی همچون تغییرات پوستی، دردهای موضعی و یا تخریب بافت و اندام‌های سالم نزدیک به نقطه پرتودرمانی شده خواهد شد.
اگرچه هردو روش عوارض جانبی متفاوتی به همراه دارند اما شدت و نوع آن براساس میزان داروی استفاده شده در شیمی‌درمانی، یا محل پرتودرمانی وتکنیک و میزان دوز اشعه تجویزی توسط پزشک همچنین سلامت عمومی فرد بیمار می‌تواند متفاوت باشد. از آنجایی که پرتودرمانی نقطه مشخصی از بدن را مورد هدف قرار می‌دهد.
پرتودرمانی بهتر است یا شیمی درمانی؟
پاسخ به این سوال کار آسانی نیست. هر یک از روش‌های درمانی با توجه به سطح پیشرفت سرطان، سن بیمار، تاریخچه پزشکی و سلامت عمومی او انتخاب می‌شود. برای این کار لازم است تا گروهی از متخصصین با بررسی وضعیت بیمار یک یا ترکیبی از چندین روش درمانی را برای او تجویز نمایند.
آیا انجام پرتودرمانی و شیمی‌درمانی دردناک است؟
در طی پرتودرمانی خارجی معمولا بیمار دردی حس نخواهد کرد. دستگاه رادیوتراپی نظر بدون تماس با بدن اشعه نوری را با منطقه مورد نظر می‌تاباند. مصرف برخی داروها در شیمی‌درمانی عوارض جانبی دردناکی مانند احساس درد در مفاصل، ماهیچه‌ها، شکم و سر را با خود به همراه دارد.
استفاده همزمان از پرتودرمانی و شیمی درمانی
در صورتی که توده سرطانی با جراحی قابل برداشتن نباشد، سلول‌های سرطانی در سراسر بدن گسترش یافته باشد و یا سرطان به یک نوع درمانی پاسخ ندهد، پزشک می‌تواند از ترکیب این دو روش در کنار یکدیگر استفاده کند. این اقدام سبب تشدید و بهبود درمان خواهد شد.
اقدامات پس از پرتودرمانی و شیمی‌درمانی
می‌توان با رعایت برخی نکات عوارض ناشی از این دو روش درمانی کمتر بیمار را تحت تاثیر قرار می‌دهد. برای مثال لازم است بیمار خواب کافی داشته باشد. رژیم غذایی مناسبی را رعایت کند. از مصرف سیگار و الکل اجتناب کرده و بهداشت فردی را برای جلوگیری از ابتلا به عفونت به خوبی دنبال کنید. همچنین لازم است فرد بیمار به طور مرتب با پزشک خود در تماس بوده تا با چکاپ‌های منظم وضعیت سلامتی خود را رصد نماید.
کلام آخر
پرتودرمانی و شیمی‌درمانی از رایج‌ترین روش‌های درمانی سرطان به شمار می‌رود. این دو روش تفاوت‌های زیادی در نحوه اجرا و همچنین عوارض جانبی از خود نشان می‌دهند. پزشک متخصص با توجه به وضعیت بیمار، سن و دیگر ویژگی‌های مختص او یک روش یا ترکیبی از چند روش را برای او تجویز می‌نماید.
منبع : webmd
نظرات کاربران